TOShKENT, 13 okt — Sputnik. Hindiston poytaxtida bo‘lib o‘tadigan BRIKS sammitining asosiy mavzulari: terrorchilikka qarshi kurash, Suriyadagi tinchlik o‘rnatish va jahon iqtisodiyotini barqarorlashtirishdir.
BRIKS sammiti bilan bir vaqtda Hindiston poytaxtida Vladimir Putin va Narendra Modi ishtirokida Rossiya – Hindiston ikkiyoqlama sammiti bo‘lib o‘tadi.
Rossiya prezidenti Hindiston bosh vaziri bilan savdo-iqtisodiy sohadagi hamkorlikni muhokama qilishi rejalashtirilgan. Undan tashqari Putin Hindiston va Rossiya hakmorligida qurilayotgan "Kudankulam" atom elektr stansiyasining ikkinchi energiya bloki ishga tushirilish marosimida ishtirok etadi.
BRIKS – Braziliya, Rossiya, Hindiston, XXR va JAR ishtirokidagi davlatlararo uyushma bo‘lib u yer yuzida yashayotgan aholining qariyb yarimini – 2,83 mln kishini o‘z ichiga olgan.
— Siz, tez-tez YeOII va Ipak Yo‘li Iqtisodiy kamari uyushmalarini integratsiya qilish haqida gapirgansiz. BIRKSdan bunday tashabbuslarni amalga oshirish maqsadida foydalanish mumkinmi?
Jahon iqtisodiyoti va moliya tizimida murakkab vaziyat saqlanib qolmoqda, global moliya krizisi oqibatlari haligacha yengib o‘tilgani yo‘q. Ushbu munosabat bilan, ayrim mamlakatlar to‘planib qolgan muammolarni proteksiya usuli bilan, faoliyati mavhum bo‘lgan Tinch okeani mamalkatlari hamkorligi (TTP) va Atlantika okeani Savdo va Sarmoya hamkorligi (TTIP) kabi tashkilotlar tuzish yo‘li bilan hal qilishga urinayotgani bizni afsuslantirmoqda.
Rossiya va bizning BRIKSdagi hamkorlarimiz ochiq va teng huquqli (birovlarni kamsitish huquqiga ega bo‘lmagan), Jahon savdo tashkiloti prinsiplariga asoslangan iqtisodiy hududlar tarafdorlarimiz.
Esingizda bo‘lsa, 2015-yilning 9-iyulida Ufada YeOII va ShHTga a’zo va kuzatuvchi mamlakatlar rahbarlari ishtirokida uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Unda yirik regional va regionlararo infrastruktura loyihalarini amalga oshirish masalalari ko‘rib chiqildi.
Shu bilan bir vaqtda, biz kelajakda Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqi va Ipak yo‘li Iqtisodiy kamarini birgalikda qurish g‘oyasini taklif qildik.
BRIKS mamlakatlari hamkorligi ushbu tashabbusni amalga oshirish uchun ham ishlatilishi mumkin. Ushbu otaklifimizni Hindiston qo‘llab-quvvatlaydi deb umid qilamiz. Ushbu mavzu BRIKS va BIMSTEK rahbarlari ishtirokida bo‘lib o‘tadigan Goadagi uchrashuvda davom ettirilishiga ishonchim komil.
— Hindistondan Rossiya chegarasigacha bo‘lgan hududni ko‘z oldimizga keltirsak, uning oddiy emasligini tushunamiz. Sizning fikringizcha, yaqin 10-yil ichida ushbu hududda qanday muammo va chaqiriqlar eng muhim bo‘ladi?
Rossiya va Hindiston chegaralari orasida joylashgan hududda vaziyat murakkabligicha qoladi. Xususan, Afg‘onistondagi vaziyat bizni bezovta qilmoqda. Ushbu mamlakatga terrorchilik, ekstremizm va narkotik moddalarning noqonuniy oborotiga qarshi kurash uchun qat’iy harakatlar kerak.
Rossiya va Hindiston Afg‘onistonda, xalqaro huquq normalari asosida, milliy yarashuv jarayoni tarafdori. Biz shuningdek Afg‘onistonga ichki xavfsizlik muammolarini hal qilishda, narkotiklarga qarshi kurashda va ijtimoiy-iqtisodiy rivojni ta’minlashda yordam berish va hamkorlik qilishga tayormiz.
Keng ko‘lamli ma’noda aytganda – bizning mamalkat ushbu hududda paydo bo‘ladigan xavfsizlik chaqiriqlariga tezlik bilan javob qaytarish va uni cheklashda qatnashishga ham tayor. Bu borada Shanxay hamkorligi tashkiloti muhim rol o‘ynashi kerak. ShHT bugungi kunda o‘z chegaralarini qadam ba qadam kengaytirib bormoqda. Hindiston va Pokiston ham tashkilotga kirish arafasida turibdi. Tashkilot o‘zaro ishonchni oshirish va tahdidlarga birgalikda javob berish usullarini mustahkamlash yo‘lidan bormoqda.
O‘zaro nizolarni bartaraf qilishda hamkorlarimiz ko‘magida Rossiya tomonidan olg‘a surilayotgan “integratsiyalarni integratsiya qilish” strategiyasi, ya’ni Yevroosiyoda yagona iqtisodiy hudud yaratish tashabbusi ham muhim o‘rin tutishi kerak. Bunday hamkorlik ushbu hududni umumiy rivojlanish jarayoniga qo‘shilishiga va uning barqarorligiga xizmat qiladi.
— BRIKS sammitlari doimiy ravishda o‘tkazilib kelmoqda, lekin sammitlar yakuniy deklaratsiyalari orasida hech narsa o‘zgarmayapti. BRIKS doirasidagi hamkorlik yanada mazmunli, samarali va aniq bo‘lishi uchun nima qilish kerak?
BRIKS – bu ko‘p qirrali dunyo yaratish elemntlaridan biridir. Ushbu “beshlik” qatnashchilari, xalqaro huquqning asosiy prinsiplariga amal qilgan holda, BMTning markaziy rolini tasdiqlashadi. Bizning mamlakatlar o‘zga mamlakatlarga tayziq o‘tkazish va mamlakat suverenitetini cheklash siyosatiga qarshi. Biz xalqaro muammolarni, jumladan Suriya mojarosini hal qilishda ham hamfikrmiz.
Shuning uchun ham, sammitlar yakuniy deklaratsiyalarida ham – avvalombor xalqaro huquqqa amal qilish va BMTni markaziy tartibga soluvchi organ sifatida tasdiqlash — davlatlararo munosabatlarning asosiy tamoyili sifatida belgilanadi. G‘arb mamlakatlari o‘zlarining bir taraflama nuqtayi nazarlarini singdirishga urinayotgan bir vaqtda, bunday qarash – alohida mazmunga ega bo‘lmoqda.
Bugungi kunda BRIKS mamlakatlari orasida, siyosiy, iqtisodiy va gumanitar sohalarda 30 dan ortiq muassasalararo hamkorlik turlari yo‘lga qo‘yilgan.
Hamkorlikning bir misoli sifatida Yangi rivojlanish banki (YaRB) va umumiy mablag‘i 200 mlrd dollarga teng bo‘lgan Shartli valyuta rezervlari markazi tashkil qilinishi bo‘lishi mumkin.
BRIKS davlatlari, jumladan, “yigirmalik guruhi” doirasida ham doimiy ravishda Jahon Savdo tashkiloti doirasida ham yaqinlashishga harakat qilmoqdamiz.
BRIKS doirasida hamkorlik o‘zining natijalarini bera boshladi. Ushbu yo‘nalishda ishlashni davom ettirish va “beshlik” uchun qiziqarli bo‘lgan hamkorlik mavzulari topish va ularni mustahkamlash yo‘lida ishlash kerak deb hisoblayman.
