Yoshlar va jinoyatchilik: Prezident ko‘targan muammoga yechim qidirib...

© Flickr / Steve EvansO‘zbekiston bolalari
O‘zbekiston bolalari - Sputnik O‘zbekiston
Obuna bo‘lish
"2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar strategiyasi"da ko‘plab muhim masalalar qatori yoshlar o‘rtasida jinoyatchilikning oldini olishga ham alohida e’tibor qaratilgan

TOShKENT, 31 mar — Sputnik. Xo‘sh, yoshlar o‘rtasida jinoyatchilikni oldini olish uchun nimalar qilish kerak? Eng avvalo, nasihatlarni kamaytirish lozim bo‘ladi, degan fikrdaman. Chunki bugun axborotlar ummonida yashayotgan yoshlarga "yaxshi bo‘lsang yaxshi bo‘ladi, yomon bo‘lsang – yomon", degan ma’nodagi nasihatlarning qizig‘i kam. Nafaqat kam, balki ularning jig‘iga tegib, teskarisini qilishga undaydi.

O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev - Sputnik O‘zbekiston
Mirziyoyev qator tashkilotlarga yoshlar tarbiyasiga oid topshiriq berdi
Buning uchun, avvalo, ularni jinoyat  qilishga undaydigan sabablar, holatlarni aniqlash va ularni bartaraf etish choralarini ko‘rish kerak.

Yoshlar o‘ziga xos jo‘shqinlik bilan o‘zini namoyon etishni, orzulariga juda tez va oson erishishni istaydi. Ular kutishni yoqtirishmaydi. Sabr-qanoat faqat keksalarga xos. Yoshlar orasidagi jinoyatlarning ildizini ham xuddi shu jihatlardan qidirishga to‘g‘ri keladi.

O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi tomonidan berib borilayotgan axborotlardan xulosa qiladigan bo‘lsak, bugun yoshlar tomonidan sodir etilayotgan jinoyatlar sarasiga – o‘g‘rilik, talonchilik, bosqinchilik kiradi. Bularning esa tagzaminida mulkiy manfaatdorlik yotadi. Mulkiy muammolarni – birovlarning burnini qonatish hisobiga hal etishga intilish esa kishining ma’naviy qashshoqligini anglatadi. Bekorga yuqorida qayd etib o‘tilgan Harakatlar strategiyasida yoshlarning ma’naviyatini oshirish masalasiga jiddiy e’tibor qaratilayotgani yo‘q.

Yoshlarning bugungi kunda eng ojiz jihatlaridan biri bu — buyumga sig‘inish. Bu holat nafaqat yoshlar o‘rtasida, balki barcha avlodlarda ham mavjud, lekin yoshlar muammoni o‘z bilganicha hal etishadi-da.

Jinoyatchining qo‘lga olinishi - Sputnik O‘zbekiston
Sirdaryoda niqob taqib bosqinchilik qilish yo‘liga o‘tgan yoshlar qo‘lga olindi
E’tibor qaratilsa, yoshlar tomonidan sodir etilayotgan har uch-to‘rt jinoyatning birini qo‘l telefoni va shunga o‘xshash zamonaviy jihozlarga egalik qilish uchun urinishlar tashkil etadi. Bu nafaqat ushbu jihozlarning bozori chaqqonligidan, balki yoshlarning ularga mukkasidan ketishi sababli ham.

Ma’lumki, ma’naviy qashshoqlikning o‘rnini to‘ldirish uchun juda katta boylik  kerak bo‘ladi. Shundayam uning to‘lishi gumon.
Yoshlarning ma’naviy dunyosini boyitish masalasiga "2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini "Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili"da amalga oshirishga oid davlat dasturi"da jiddiy e’tibor qaratilgan. Bu kitob o‘qishni targ‘ib qilish, san’atni rivojlantirish, yoshlarning iqtidorini namoyon etish imkoniyatlarni yaratish, sportni rivojlantirish, ular o‘rtasida har xil tanlovlar, musobaqalar o‘tkazish kabi masalalar.

Dasturda belgilangan tadbirlarning to‘liq amalga oshirilishi so‘zsiz ijobiy natijalarga olib keladi. Biroq, adabiyot, san’atning tarbiyaviy ahamiyatiga haddan ortiq berilib ketish va ularni faqat shu mezonlar orqaligini baholash oxir oqibatda yoshlarda ularga bo‘lgan qiziqishni so‘nishiga, hech bo‘lmaganda rasmiy va norasmiy sohalarga bo‘linib ketishiga olib kelishi mumkin.

Chempionat po kibersportu. - Sputnik O‘zbekiston
Toshkentdagi reydlar: farzandingiz darsga bormay internet-kafeda o‘tiribdi
Yoshlar nasihatni, ortiqcha ezmalikni yoqtirmaydi. Ularga yangilik, jo‘shqinlik, o‘ziga xoslik kerak. Adabiyot, san’atda nasihatga urg‘u beraverish yoshlarning ulardan sovishiga olib keladi. Bugungi kunda jamiyat hayotida buni ko‘rish, ilg‘ash qiyin emas. Deylik, davlat tomonidan ma’qullanadigan adabiyot deyardi o‘qilmaydi, davlat mablag‘lariga ishlanadigan filmlarning tomoshabini yo‘q. Ijodkorlar esa odamlarning aqliy salohiyatidan, san’atni, adabiyotni tushunmasligidan nolishdan o‘zgasiga yaramaydi. Shunday, rasmiy adabiyot, san’at xalqdan uzilib qolagan. Ular yoshlarni o‘z ortidan ergashtirolmaydi. Yoshlar kompyuter o‘yinlari, qo‘l telefoni va shunga o‘xshash narsalarning quliga aylanib qolgan.

Albatta, har qanday davlatda ham ommaviy o‘qiladigan yengil adabiyot va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan jiddiy adabiyot bo‘ladi. Davlat yengil yelpi asarlar, ko‘rinishlarni qo‘llashi kerak ham emas.

Bir vaqtning o‘zida rasmiy san’at va adabiyot bilan davlat qo‘llaydigan san’at va adabiyot o‘rtasida ham jiddiy uzilish bo‘lishi ma’qul emas.

Bizning asrni bemalol "reklama asri" deyish mumkin. Davlat tomonidan o‘tkaziladigan tanlovlarning haqqoniyligini ta’minlash, ularda iqtidorlilargina ishtirok etishi va g‘olib bo‘lishi yoshlar ongida adolatga, haqiqatga bo‘lgan ishonchni shubhasiz oshiradi. Yoshlar har qanday holatda jiddiy va tezlik bilan munosabat bildiradi.

Bir vaqtning o‘zida yoshlarga romantika kerak. Hatto, kompyuter o‘yinlaridan bo‘shamaydian yoshlar ham romantika tarafdori. Ular, albatta o‘qishni, o‘rganishni xohlaydi. Shuning uchun ham internet orqali bo‘lar-bo‘lmas narsalar, bir-birlarining yarim-chala yozishmalarini mutolaa qiladi.

Madaniyat va Sport vazirligi Hay’at majlisi - Sputnik O‘zbekiston
Madaniyat va Sport vaziri 30 amaldorni tanqid ostiga oldi
Rasmiy nashrlar, omaviy axborot vositalari esa jamiyatning kitob o‘qiydigan qismini va o‘qilayotgan adabiyotni masxara qilish, yerga urish bilan ovora. Albatta, ular san’at asari darajasida bitilgan asarlar emasdir, lekin hammani birday "aqlli kitob"larni o‘qishga majburlab bo‘lmaydi, buning keragi ham yo‘q. Inson badiiy asarni aqlli bo‘lish uchun o‘qimaydi, balki ko‘ngil xotirjamligi, ruhiy to‘lqinlanish uchun mutolaa qiladi.

Yana bir jihat —  yoshlarni mutolaaga qaytaramiz deb ko‘p urinishlar qilyapmiz. Ko‘pchiligimiz, ular elektron kitoblar o‘qiyapti, deb xursand bo‘lyapmiz ham. Aslida esa bu bilan biz o‘zimizni, yoshlar esa bizni aldamoqda, xolos.

Kitoblar - Sputnik O‘zbekiston
Jurnalist nigohi: adabiyot o‘gaylanib qoldimi?
To‘g‘ri, internetdan ilmiy asarlar olish, ko‘plab ma’lumotlarga ega bo‘lish mumkin. Bundan o‘qishga kirmoqchi bo‘lgan, ilm egalamoqchi bo‘lgan yoshlar oqilona foydalanmoqda. Lekin badiiy adabiyotni elektron ko‘rinishda o‘qib bo‘lmaydi. Chunki hozirgina o‘yin o‘ynagan, zavq bilan rangli soqachalarni har yoqqa sochib, ularni yo‘q qilib o‘tirgan ekrandan "O‘tgan kunlar"ni o‘qish kishiga qanchalik zavq bag‘ishlashi mumkin!? Asardagi his-tuyg‘u, hayajon qanchalik o‘quvchi ongiga yetib borishi mumkin?

Kitob esa unday emas. U butunicha bir voqea-hodisaga bag‘ishlangan. Uni qo‘lga olib faqat o‘sha voqeanigina tasavvur qilasiz, his etasiz.

Yoshlarimiz badiiy asarni ham ma’lumot olish uchungina o‘qishi, ulardan zavq olmay qo‘yganini ularni elektron holda o‘qish mumkin, degan gaplaridan ham bilsa bo‘ladi.

Badiiy adabiyot ma’lumot olish uchun emas, balki estetik zavq uchun o‘qiladi. Badiiy adabiyot san’at, xususan, kino, teatr, tasviriy san’atdan shunisi bilan farq qiladiki, undagi voqea-hoisalar bevosita inson ongida, uning ko‘nglida yuz beradi. Badiiy asarni o‘quvchi o‘z xohlaganicha tasavvur qiladi, sahnalashtiradi va uning ichida yashaydi.

Shavkat Mirziyoyev Navoiy viloyatida - Sputnik O‘zbekiston
Shavkat Mirziyoyev: Bizga shu ham bo‘laveradi, deb yashash vaqti o‘tdi
Yoshlar ishlashni xohlaydi, ular kelajakka ishonishi kerak. Bugungi kunda davlat tomonidan amalga oshirilayotgan siyosat esa aynan shunga yo‘naltirilgan – arzon uylar qurish, ish o‘rinlarini ko‘paytirish, ishlab chiqarishni rivojlantirish, tadbirkorlikka keng yo‘l ochib, buning uchun kreditlar ajratish borasida amalga oshirilayotgan ishlarni hamma ko‘rib, bilib turibdi.

Albatta, jazoning muqarrarligi degan tushuncha bor. Har qanay jinoyat jazosiz qolmasa, ularning soni kamayadi. Lekin bu insonlarni qo‘rquv orqali jinoyat qilishdan to‘xtatish demakdir. Jinoyatning oldini olishning eng ma’qul usuli — bu fuqaroning ongi, ma’naviyatini oshirish orqali erishish.  Odamlar qanchonki ongli tarzda jinoyat qilishdan qochsa, shundagina jinoyachilikning haqiqatan kamayishiga erishish mumkin.

Albatta, shukr qilish kerak, hozir O‘zbekiston ko‘chalarida boshqa mamlakatlardagi kabi kechalari yurishdan hech kim cho‘chimaydi, O‘zbekiston jahondagi eng tinch va xotirjam mamlakatlar sarasiga kiradi. Biroq bu shunday bir sohaki, erishilgan yutuqlar bilan cheklanib qolib bo‘lmaydi. Vaziyat juda tez o‘zgarib ketishi mumkin.

Yangiliklar lentasi
0