It - vafo, Inson - jafomi?

© © Foto: public domainSobaka porodi Border-kolli
Sobaka porodi Border-kolli - Sputnik O‘zbekiston
Obuna bo‘lish
Bir paytlar xalqimiz tomonidan xotindan ham yaqinroq ko‘rilgan va vafo timsoli sanalgan itlarga o‘zgacha nigohda qaray boshladik. Yo xotinlar yaxshi bo‘lib ketdi yoki zamonaviy itlar bevafo chiqib qoldi

Albatta, bu hazil, lekin itlarga munosabatimiz kishini hayratga solar darajada o‘zgarganga o‘xshaydi. Lekin u bir kunda yuz bergan emas, balki, o‘nlab yillar davomida yuz bergan evrilishdir.

Chastniy priyut dlya bezdomnix sobak - Sputnik O‘zbekiston
Toshkentda 9 oy mobaynida 1600dan ortiq kishi daydi itlardan jabrlangan
Bugun yoshi o‘ttizdan oshgan har bir insonning yuragining tub-tubidagi mehr-oqibat, sadoqat, ayriliq kabi tuyg‘ulari orasida itlar bilan bog‘liq eng ta’sirchan lavhalar albatta bo‘ladi. Chunki, bolalikda hamma it boqqan, undan ayrilgan: uni yo otishgan yo haydab solishgan yoki u qarib, o‘lib ketgan (itlar kam yashashini barchamiz bilamiz). Ayni shu sababli ko‘nglimiz tubidagi bolalik xotiralarimiz orasida itlar haqida alohida nozik tuyg‘ular yashirinib yotadi. Itlar bizga bolalikda kattalikni o‘rgatishgan. Biz ular bilan o‘ynaganmiz, ularga boshchilik qilganmiz (itlar bo‘ysunishni qoyillatishadi), ularga do‘qlab, ularni urib, o‘z qudratimizni his etganmiz, o‘zimizga ishonchimiz ortgan, o‘zimizda liderlik qobiliyatini shakllantirganmiz. O‘zgalarga mehr berishni, o‘zgalar oldidagi mas’uliyatni ham shulardan o‘rganganmiz.

Bugun katta bo‘lib, itlarga munosabatimiz o‘zgardi… Ularning aynan shu xislati — itoatkorligi tufayli ulardan nafratlanamiz, ularni otib o‘ldirishni istaymiz. Bu bilan balki biz itlardan emas, ular bilan bog‘liq, endi ulg‘ayib uyalib qolgan tuyg‘ularimizdan qutilmoqchidirmiz?

Shu to‘g‘rimikin?

Sobaka v volyere punkta kratkovremennogo soderjaniya bezdomnix jivotnix - Sputnik O‘zbekiston
Hayvonlarni aybi nima? - Mehr va Oqibat Toshkent hukumatini insoniylikka chorlamoqda
Bolaligida it boqmagan bola ertaga, katta bo‘lib, ota-onasiga mehr ko‘rsata oladimi? Ota-onani itga tenglash kerak emas, lekin bola avvalboshdanoq o‘zgalar uchun mas’uliyatni his etib o‘rganishi kerak emasmi. Bolaga o‘zgalarga mehr ko‘rsatishni va aynan shu ko‘rsatgan mehri uchun kun kelib javob berishni kimdir o‘rgatishi kerak-ku! U kimgadir rahbarlik qilishi, kimgadir buyruq berishni o‘rganishi kerak-ku! Bola bularni qaydan, kimdan o‘rganadi? Otasiga buyruq beradimi? Bu yaxshilikka olib kelmasligi aniq. Ota-onaning gapi boshqa, amaliyot qanday bo‘ladi? Egoistlarni tarbiyalashni istamagan kishi albatta farzandiga it olib beradi (mushuk emas, chunki uning o‘zi egoist).

Bugun shahar ko‘chalarida to‘dalashib, sayr qilib yurgan itlar ko‘payib borayotgan ekan, bu jamiyatning, odamlarning diydasi qotib borayotgani, mas’uliyatsizlik ommaviy tus olayotganidan darak beradi.

Bir chorasi ko‘rilmasa bu epidemiya holatiga olib kelishi mumkindir, biroq itlarni yoppasiga qirish ham maqul ish emas. Ular kalamushlar emas axir. O‘z-o‘zidan ko‘payib ketmagan. Ularni biz ko‘paytirganmiz… Hatto ayrimlarini atay yaratganmiz ham.

Bolalikdan uzoqlashdik va bolalarimizni tishlaydi deb, aynan bolalarimizning ko‘nglini daqqilashishiga sabab bo‘lmoqdamiz. Ha, qachonlardir, bolaligimizda kattalar qutirish haqidagi vahimali gaplar bilan bizning ham itlarimizni o‘ldirishgan, murg‘ak kuchukvachchalarni tiriklayin ko‘mishgan. Va biz, bugun ulg‘aygan o‘sha bolalar o‘z farzandlarimiz ko‘z o‘ngida yana o‘sha ishlarni, o‘sha paytdagi alamlarimizni unutgancha, takrorlamoqdamiz.

Nahotki shundan o‘zga chorasi bo‘lmasa? Nahotki itlarni boqishning tartib-qoidasini ishlab chiqolmasak va qonunchilik darajasida belgilab qo‘yolmasak? Har bir it egasining to‘liq javobgarligini belgilash shunchalar og‘irmi? Inson o‘z mas’uliyatini o‘zi his etmasa, buni davlatning majburlash tizimi orqal amalga oshirish mumkin-ku! Axir itlar deyarli faqat inson jamiyatidagina ko‘payadi. Demak, otmay turib ham ularning sonini nazorat qilish imkoni bor.

Mashhur insonlardan iqtiboslar keltirishni yoqtirmayman-ku shu o‘rinda Stefan Sveygning bir mashhur iborasini keltirmasdan o‘tolmayman: o‘zimiz o‘rgatib qo‘ygan insonlarimiz uchun mas’ulmiz, deydi u.

Bu o‘rinda gap insonlar haqida ketapti, lekin itlar oldiga ham mas’ullikni his etishimiz lozim. Ayniqsa bolalarga buni uqtirsak yomon bo‘lmasdi. Buning o‘rniga biz ularni otishni muhokama qilmoqdamiz.

Insoniyatning eng qadimiy va asosiy do‘sti — itlarning yaxshiyam xotirasi juda past. Butun tarix davomida biz ularni ayovsiz qirganmiz, xo‘rlaganmiz, ular esa insoniyatga sadoqat bilan xizmat qilaveradi. Aynan shu sababli bo‘lsa kerak, itlarning anchayin aqlli qarindoshlari — bo‘rilar hech qachon bizga do‘st bo‘lmaydi. Shu paytgacha buning uchun bo‘rilarni ayblab keldik. Buni ularning yovuzligiga yo‘ydik. Biroq hamma ayb o‘zimizda. Biz haqiqiy do‘stlikni qadrlolmaymiz, chamasi.

Bugun, boshqa choralar ko‘rish uchun barcha imkoniyatlar yetarli bo‘lgan bir paytda ham itlarni qirishni muhokama qilayotganimizdan ko‘rinadiki, ushbu oddiy haqiqat o‘z isbotini yana bir bor topib turibdi.

Yangiliklar lentasi
0