https://oz.sputniknews.uz/20210825/ukraina-inqiroz-yubileyi-20232251.html
Ukraina: inqiroz yubileyi
Ukraina: inqiroz yubileyi
Sputnik O‘zbekiston
24 avgust kuni Ukraina o‘zining formal mustaqilligining 30-yilligini dabdaba bilan nishonladi. 25.08.2021, Sputnik O‘zbekiston
2021-08-25T13:12+0500
2021-08-25T13:12+0500
2021-08-25T13:15+0500
kolumnistlar
ukraina
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/07/16/19779821_0:198:2937:1850_1920x0_80_0_0_f7345b4b590a5eddb4906f267b951f17.jpg
Ammo aynan Ukraina mustaqilligi e’lon qilingan paytda (SSSR rasman parchalanishidan oldin ham) Ukraina inqirozi 2014-yilda emas, balki 2004-yilda boshlangan edi.Hatto o‘sha paytda sovet respublikasi rahbarlari ikkiyuzlamachilik bilan fuqarolik tamoyiliga asoslangan zamonaviy davlat qurish niyatini e’lon qilib, aslida esa etnik tozalash ximera yaratish yo‘lini tutdilar. Bu tanlov keyingi barcha muammolarni oldindan belgilab berdi.Latviya va Estoniyadan farqli o‘laroq, mahalliy rus jamoalariga qarshi qaratilgan fuqarolar bo‘lmagan institutni darhol joriy qilgan ukrain millatchilari asta-sekin o‘z bosimlarini oshirdilar.Shuning uchun Boltiqbo‘yi davlatlari, ular tashkil etilgan paytda nisbatan zaif siyosiy inqirozni boshdan kechirgan holda, uzoq vaqt davomida mahalliy ruslarning qarshilik ko‘rsatish ehtimoliga to‘sqinlik qila olishdi.90-yillarning boshlarida Rossiya siyosiy, iqtisodiy jihatdan yoqimsiz edi va Boltiqbo‘yi davlatlaridagi ruslarning katta qismi har qanday holatda ham mahalliy jamiyatlarga qo‘shilishni afzal ko‘rdi. 90 -yillarning oxirigacha Rossiya Federatsiyasining migratsiya qonunchiligi immigratsiya uchun ancha qulay bo‘lganidan foydalanib, chiday olmagan odamlar Rossiyaga ko‘chib ketishdi. Shunday qilib, Boltiqbo‘yi davlatlaridagi rus hamjamiyati bo‘linib ketdi va qarshilik ko‘rsatishga tayyor kuchlar chetga surildi.Boshida ruslar haqidaUkrainada ular boshqa yo‘l bilan ketishdi. Qonuniy ravishda ruslarning huquqlari deyarli uzoq vaqt davomida buzilmadi. Ukrainizatsiya sudralib yurish usuli bilan amalga oshirildi va aholining aksariyati buni deyarli payqamadi. Uzoq vaqt davomida bu etnik tinchlikni saqlashga va mahalliy ruslarni ixtiyoriy ravishda haqiqiy (pasport emas) ukrainaliklarga "aylantirishga" imkon berdi.Ammo 2005-yildan boshlab (Yushchenko prezidentligi boshlanishi) davlat OAV, madaniyat va san’atda til kvotalarini qonunlashtirish va amalga oshirishni boshlaydi. Rasmiylar Ukrainaning aksariyat shaharlari ko‘chalarida faqat ruscha ovoz eshitilayotganidan noroziligini bildira boshladi.Ta’limni majburiy Ukrainalashtirish boshlanadi.Ukraina poytaxtidagi rus maktablari elitali bo‘lmoqda, chunki to‘rt millionlik (rasman 2,6 million) shaharda ulardan o‘ndan kamrog‘i qoldi. Ukrainaning g‘arbiy qismida rus tilida ta’lim deyarli butunlay yo‘qolib bormoqda. Davlat propagandasi asta -sekin o‘zlarini ukrainlar deb hisoblaydigan (yoki oddiygina Ukrainada yashaydigan) va "tilni o‘rgana olmagan" odamlarning past pog‘onada ekanligi haqidagi fikrni targ‘ib qilishni boshlaydi.Ukrainaning rus tilida so‘zlashadigan fuqarolarining ko‘pchiligi ukrain tilini bilishar edi, chunki u Ukraina SSR maktablarida o‘qilgan edi, odamlar oilada eshitgan o‘z ona tillarida muloqot qilishni afzal ko‘rishardi.Ammo rus tilida so‘zlashuvchilarning past pog‘onada ekanligi haqidagi tezis ishlay boshladi. Va odamlar tanlashni boshladilar. Kimdir o‘zini kundalik hayotda ukrain tilidan foydalanishga majbur qilishni boshladi. Bu muhim emas "haqiqiy vatanparvar"lar hali ham ukrain tilida ruscha talaffuz bilan gapiradigan odamlarni "razil moskal" deb bilishadi. Kimdir norozilik bildira boshladi.Boshqa tomondan, davlat til vintlarini mahkamlashni davom ettirdi, bu hatto o‘zlarini ukrainaliklarni patentlangan deb hisoblaydigan Maydanning rusiyzabon faollariga qarshi qildi.Keyin millatchilar harakat qiladiNatijada bugun o‘ta ola-bula bo‘lgan Ukraina etnopolitik voqeliki yanada parchalanib ketdi.Ukrainada yashovchi ruslar Rossiyaga borishni xohlaydiganlarga bo‘linadi va ittifoqtuzilmasini tiklashni orzu qiladiganlarga bo‘linadi, bunda Moskva Ukrainani boshqarishga aralashmaydi, faqat biror narsa qurish yoki pul berish kerak bo‘lgan hollar bundan mustasno.Ukrainaliklar Ukraina prezidentlar bilan eksperiment o‘tkazish, udavlatni “Yevropa Ittifoqi va NATOga qo‘shadigan" odam topilguncha, shundan so‘ng barcha muammolar o‘z-o‘zidan hal bo‘ladi, deb hisoblaganlarga bo‘linadi.Yana bir guruh - Ukraina hududlarida etnik avtarkiya yaratmoqchi bo‘lganlar, ular kelajakdagi "oliy irq"ning inkubatori deb hisoblaydilar. Va keyin Maydanning rus tilida so‘zlashadigan faollari va "ATO qahramonlari" bor, ular o‘zlarini rus bo‘lishni to‘xtatganini his qilishdi, lekin ukrainalik bo‘lishmadi.Tushunganingizdek, davlat tashkil etuvchi davlatda shunday og‘ir ahvolda bo‘lgan mamlakat barqarorlikdan juda uzoqda. Shu bilan birga, moliyaviy va siyosiy guruhlardan tashkil topgan elitaning nihoyatda tarqoqligi ham vaziyatni yanada og‘irlashtirmoqda, chunki ukrainizatsiya uchun kurash halokatli iqtisodiyotga olib keldi.Jamiyat shunga o‘xshash muammoga duch keldi. Ish o‘rinlarining keskin tanqisligi, real ish haqining qulashi va hamma narsaga narxlarning ko‘tarilishi sharoitida, mamlakat fuqarolarining kamida o‘n millioni (Ukraina rasmiy ma’lumotlariga ko‘ra) doimiy ravishda chet elda mehnat qilmoqda. Pessimistlar hatto 15 million odam haqida gapirishadi. Optimistik hisob-kitoblarga ko‘ra, bugungi kunda Ukrainaning haqiqiy doimiy aholisi 35 million kishini tashkil etadi (pessimistlar 25 million haqida gapiradi), bu shuni anglatadiki, deyarli har bir ukrain oilasida, kimdir chet elda mehnat qilmoqda.Bilaman, Ukrainada hech kim xorijda ishlamaydigan va o‘zlarini yaxshi his qiladigan minglab oilalarni topish mumkin. Biz o‘rtacha raqamlar haqida gapirayapmiz, Zelenskiy, Kuchma yoki Timoshenkoning qarindoshlari xorijga ishlash uchun ketishga hojat yo‘qligini tushunishadi. Ammo bu farovonlik Ukrainani to‘liq,ko‘pchilik abadiy tark etgan ko‘plab oilalar tomonidan qoplanadi.Gap shundaki, hatto Rossiya va Ukrainaning Ukraina fuqaroligidan Rossiya fuqaroligiga o‘tish to‘g‘risidagi ma’lumotlari ham deyarli to‘rtta darajada farq qiladi. Besh yillik davr mobaynida Rossiya Ukraina fuqarolariga qariyb bir million pasport berdi (Qrimni hisobga olmaganda va joriy yil ma’lumotlarisiz), Ukraina esa shu vaqt ichida yarim ming fuqarosidan ayrilgan deb hisoblaydi.Ammo 30-yil davomida har yili minglab va hatto o‘n minglab odamlarga venger, rumin pasportlari, polyak kartalari (Polsha fuqaroligini tez olish huquqini beradi) topshiriladi. Ukrainaliklar Italiya, Portugaliya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Avstraliya, Kanada, AQSh fuqaroligini oladilar.Ya’ni, hatto mamlakatdagi demografik vaziyatni tavsiflovchi rasmiy Ukraina tuzilmalarining halokatli baholari ham o‘ta yuqori baholanadi. Hatto eng optimistik baholar ham Ukraina jamiyati atomizatsiyaga uchragan, parchalanib ketgan va oddiy ijtimoiy hayotni tiklashga ham, o‘z davlatchiligini tiklashga ham qodir emasligini tasdiqlashga imkon beradi.Strategik maqsad va unga erishish uchun sarflanishi mumkin bo‘lgan resurslarning maksimal miqdori muddatidan oldin aniqlangan taqdirdagina bunday qiyin vaziyatda maksimal samaraga erishish mumkin.Bu, albatta, Ukrainada saqlanib qolgan aholi uchun umidsiz tashxis. Ammo u o‘ttiz yil oldin tashqi siyosatda iste’mol qilinadigan mahsulot rolini tanlagan va o‘sha paytdan beri bu qarorni doimo tasdiqlab kelmoqda.
https://oz.sputniknews.uz/20210824/demokratiya-faqat-sozda-ukraina-qanday-qilib-repressiya-va-tsenzura-mamlakatiga-aylandi-20220045.html
https://oz.sputniknews.uz/20210823/siyosiy-va-kredit-qaramligi-ei-bilan-dostlik-ukrainaga-nima-keltirdi-20203207.html
https://oz.sputniknews.uz/20210820/cobiq-sovet-ittifoq-davlatlari-uchun-ukraina-darslari-20171465.html
https://oz.sputniknews.uz/20210820/defolt-ishsizlik-bankrotlik-rossiyaga-qarshi-siyosat-ukrainani-qaerga-olib-keldi-20162254.html
https://oz.sputniknews.uz/20210817/yanukovich-ukrainaning-30-yil-mustaqillikdagi-asosiy-xatosini-aytdi-20111864.html
ukraina
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2021
Rostislav Ishenko
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/353/94/3539412_549:0:1393:844_100x100_80_0_0_150bdb40f9c63b41dc89c0669eceb0dd.jpg
Rostislav Ishenko
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/353/94/3539412_549:0:1393:844_100x100_80_0_0_150bdb40f9c63b41dc89c0669eceb0dd.jpg
Yangiliklar
uz_UZ
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Rostislav Ishenko
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/353/94/3539412_549:0:1393:844_100x100_80_0_0_150bdb40f9c63b41dc89c0669eceb0dd.jpg
kolumnistlar, ukraina
Ukraina: inqiroz yubileyi
13:12 25.08.2021 (yangilandi: 13:15 25.08.2021) 24 avgust kuni Ukraina o‘zining formal mustaqilligining 30-yilligini dabdaba bilan nishonladi.
Ammo aynan Ukraina mustaqilligi e’lon qilingan paytda (SSSR rasman parchalanishidan oldin ham) Ukraina inqirozi 2014-yilda emas, balki 2004-yilda boshlangan edi.
Hatto o‘sha paytda sovet respublikasi rahbarlari ikkiyuzlamachilik bilan fuqarolik tamoyiliga asoslangan zamonaviy davlat qurish niyatini e’lon qilib, aslida esa etnik tozalash ximera yaratish yo‘lini tutdilar. Bu tanlov keyingi barcha muammolarni oldindan belgilab berdi.
Latviya va Estoniyadan farqli o‘laroq, mahalliy rus jamoalariga qarshi qaratilgan fuqarolar bo‘lmagan institutni darhol joriy qilgan ukrain millatchilari asta-sekin o‘z bosimlarini oshirdilar.
Shuning uchun Boltiqbo‘yi davlatlari, ular tashkil etilgan paytda nisbatan zaif siyosiy inqirozni boshdan kechirgan holda, uzoq vaqt davomida mahalliy ruslarning qarshilik ko‘rsatish ehtimoliga to‘sqinlik qila olishdi.
90-yillarning boshlarida Rossiya siyosiy, iqtisodiy jihatdan yoqimsiz edi va Boltiqbo‘yi davlatlaridagi ruslarning katta qismi har qanday holatda ham mahalliy jamiyatlarga qo‘shilishni afzal ko‘rdi. 90 -yillarning oxirigacha Rossiya Federatsiyasining migratsiya qonunchiligi immigratsiya uchun ancha qulay bo‘lganidan foydalanib, chiday olmagan odamlar Rossiyaga ko‘chib ketishdi. Shunday qilib, Boltiqbo‘yi davlatlaridagi rus hamjamiyati bo‘linib ketdi va qarshilik ko‘rsatishga tayyor kuchlar chetga surildi.
Ukrainada ular boshqa yo‘l bilan ketishdi. Qonuniy ravishda ruslarning huquqlari deyarli uzoq vaqt davomida buzilmadi. Ukrainizatsiya sudralib yurish usuli bilan amalga oshirildi va aholining aksariyati buni deyarli payqamadi. Uzoq vaqt davomida bu etnik tinchlikni saqlashga va mahalliy ruslarni ixtiyoriy ravishda haqiqiy (pasport emas) ukrainaliklarga "aylantirishga" imkon berdi.
Ammo 2005-yildan boshlab (Yushchenko prezidentligi boshlanishi) davlat OAV, madaniyat va san’atda til kvotalarini qonunlashtirish va amalga oshirishni boshlaydi. Rasmiylar Ukrainaning aksariyat shaharlari ko‘chalarida faqat ruscha ovoz eshitilayotganidan noroziligini bildira boshladi.
Ta’limni majburiy Ukrainalashtirish boshlanadi.
Ukraina poytaxtidagi rus maktablari elitali bo‘lmoqda, chunki to‘rt millionlik (rasman 2,6 million) shaharda ulardan o‘ndan kamrog‘i qoldi. Ukrainaning g‘arbiy qismida rus tilida ta’lim deyarli butunlay yo‘qolib bormoqda. Davlat propagandasi asta -sekin o‘zlarini ukrainlar deb hisoblaydigan (yoki oddiygina Ukrainada yashaydigan) va "tilni o‘rgana olmagan" odamlarning past pog‘onada ekanligi haqidagi fikrni targ‘ib qilishni boshlaydi.
Ukrainaning rus tilida so‘zlashadigan fuqarolarining ko‘pchiligi ukrain tilini bilishar edi, chunki u Ukraina SSR maktablarida o‘qilgan edi, odamlar oilada eshitgan o‘z ona tillarida muloqot qilishni afzal ko‘rishardi.
Ammo rus tilida so‘zlashuvchilarning past pog‘onada ekanligi haqidagi tezis ishlay boshladi. Va odamlar tanlashni boshladilar. Kimdir o‘zini kundalik hayotda ukrain tilidan foydalanishga majbur qilishni boshladi. Bu muhim emas "haqiqiy vatanparvar"lar hali ham ukrain tilida ruscha talaffuz bilan gapiradigan odamlarni "razil moskal" deb bilishadi. Kimdir norozilik bildira boshladi.
Boshqa tomondan, davlat til vintlarini mahkamlashni davom ettirdi, bu hatto o‘zlarini ukrainaliklarni patentlangan deb hisoblaydigan Maydanning rusiyzabon faollariga qarshi qildi.
Keyin millatchilar harakat qiladi
Natijada bugun o‘ta ola-bula bo‘lgan Ukraina etnopolitik voqeliki yanada parchalanib ketdi.
Ukrainada yashovchi ruslar Rossiyaga borishni xohlaydiganlarga bo‘linadi va ittifoqtuzilmasini tiklashni orzu qiladiganlarga bo‘linadi, bunda Moskva Ukrainani boshqarishga aralashmaydi, faqat biror narsa qurish yoki pul berish kerak bo‘lgan hollar bundan mustasno.
Ukrainaliklar Ukraina prezidentlar bilan eksperiment o‘tkazish, udavlatni “Yevropa Ittifoqi va NATOga qo‘shadigan" odam topilguncha, shundan so‘ng barcha muammolar o‘z-o‘zidan hal bo‘ladi, deb hisoblaganlarga bo‘linadi.
Yana bir guruh - Ukraina hududlarida etnik avtarkiya yaratmoqchi bo‘lganlar, ular kelajakdagi "oliy irq"ning inkubatori deb hisoblaydilar. Va keyin Maydanning rus tilida so‘zlashadigan faollari va "ATO qahramonlari" bor, ular o‘zlarini rus bo‘lishni to‘xtatganini his qilishdi, lekin ukrainalik bo‘lishmadi.
Tushunganingizdek, davlat tashkil etuvchi davlatda shunday og‘ir ahvolda bo‘lgan mamlakat barqarorlikdan juda uzoqda. Shu bilan birga, moliyaviy va siyosiy guruhlardan tashkil topgan elitaning nihoyatda tarqoqligi ham vaziyatni yanada og‘irlashtirmoqda, chunki ukrainizatsiya uchun kurash halokatli iqtisodiyotga olib keldi.
Jamiyat shunga o‘xshash muammoga duch keldi. Ish o‘rinlarining keskin tanqisligi, real ish haqining qulashi va hamma narsaga narxlarning ko‘tarilishi sharoitida, mamlakat fuqarolarining kamida o‘n millioni (Ukraina rasmiy ma’lumotlariga ko‘ra) doimiy ravishda chet elda mehnat qilmoqda. Pessimistlar hatto 15 million odam haqida gapirishadi. Optimistik hisob-kitoblarga ko‘ra, bugungi kunda Ukrainaning haqiqiy doimiy aholisi 35 million kishini tashkil etadi (pessimistlar 25 million haqida gapiradi), bu shuni anglatadiki, deyarli har bir ukrain oilasida, kimdir chet elda mehnat qilmoqda.
Bilaman, Ukrainada hech kim xorijda ishlamaydigan va o‘zlarini yaxshi his qiladigan minglab oilalarni topish mumkin. Biz o‘rtacha raqamlar haqida gapirayapmiz, Zelenskiy, Kuchma yoki Timoshenkoning qarindoshlari xorijga ishlash uchun ketishga hojat yo‘qligini tushunishadi. Ammo bu farovonlik Ukrainani to‘liq,ko‘pchilik abadiy tark etgan ko‘plab oilalar tomonidan qoplanadi.
Gap shundaki, hatto Rossiya va Ukrainaning Ukraina fuqaroligidan Rossiya fuqaroligiga o‘tish to‘g‘risidagi ma’lumotlari ham deyarli to‘rtta darajada farq qiladi. Besh yillik davr mobaynida Rossiya Ukraina fuqarolariga qariyb bir million pasport berdi (Qrimni hisobga olmaganda va joriy yil ma’lumotlarisiz), Ukraina esa shu vaqt ichida yarim ming fuqarosidan ayrilgan deb hisoblaydi.
Ammo 30-yil davomida har yili minglab va hatto o‘n minglab odamlarga venger, rumin pasportlari, polyak kartalari (Polsha fuqaroligini tez olish huquqini beradi) topshiriladi. Ukrainaliklar Italiya, Portugaliya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Avstraliya, Kanada, AQSh fuqaroligini oladilar.
Ya’ni, hatto mamlakatdagi demografik vaziyatni tavsiflovchi rasmiy Ukraina tuzilmalarining halokatli baholari ham o‘ta yuqori baholanadi. Hatto eng optimistik baholar ham Ukraina jamiyati atomizatsiyaga uchragan, parchalanib ketgan va oddiy ijtimoiy hayotni tiklashga ham, o‘z davlatchiligini tiklashga ham qodir emasligini tasdiqlashga imkon beradi.
Strategik maqsad va unga erishish uchun sarflanishi mumkin bo‘lgan resurslarning maksimal miqdori muddatidan oldin aniqlangan taqdirdagina bunday qiyin vaziyatda maksimal samaraga erishish mumkin.
Bu, albatta, Ukrainada saqlanib qolgan aholi uchun umidsiz tashxis. Ammo u o‘ttiz yil oldin tashqi siyosatda iste’mol qilinadigan mahsulot rolini tanlagan va o‘sha paytdan beri bu qarorni doimo tasdiqlab kelmoqda.
