O‘zbekiston maktablarida turkiy xalqlar tarixi bo‘yicha darslar o‘tiladi
14:35 10.12.2021 (yangilandi: 18:35 05.04.2023)
© Altayskiy gosudarstvenniy universitet
Obuna bo‘lish
Oltoy davlat universiteti (AltGU)ning “Katta Oltoy” oltoyshunoslik va turkshunoslik ilmiy-ta’lim markazi mutaxassislari va boshqa mamlakatlardan kelgan mutaxassislar tomonidan O‘zbekiston o‘qituvchilari uchun uslubiy qo‘llanmalar ishlab chiqildi.
Ular yordamida yangi o‘quv yilida maktablarda turkiy xalqlar tarixidan fakultativ darslar tashkil etiladi. O‘quvchilar O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va turkiy dunyoning boshqa mamlakatlari tarixi, madaniyati, iqtisodiyoti va boshqa rivojlanish vektorlarini batafsil o‘rganish uchun o‘nta kursdan birini tanlaydilar. Bu haqda kurslar mualliflari xabar berdi.
Ekspertlarning so‘zlariga ko‘ra, Markaziy Osiyoning O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston davlatlari turk-mo‘g‘ul dunyosining ko‘p asrlik tarixiy, madaniy ildizlari va an’analari bilan bog‘langan, ularni asrab-avaylash va kelajak avlodga yetkazish zarur.
“Katta Oltoy” oltoyshunoslik va turkshunoslik tadqiqotlar markazi olimlari, shuningdek, boshqa mamlakatlardan kelgan mutaxassislar O‘zbekiston maktablari o‘qituvchilari uchun uslubiy ko‘rsatmalar ishlab chiqdi. Uning yordamida o‘qituvchilar o‘lkashunoslik bo‘yicha darslar tashkil etishlari mumkin bo‘ladi. O‘quvchilar o‘nta mavzudan istalgan birini tanlashi mumkin: o‘lkashunoslik, san’at, doston, geografiya, ijtimoiy tarmoqlarda muloqot madaniyati va boshqalar.
"Ishning umumiy madaniy mazmunini alohida ta’kidlab o‘tish lozim. Unda turli sohalardan jabhalar va bilimlar asoslari kiritilgan: san’at, jahon tarixi, ekologiya geografiyasi, ijtimoiy media kommunikatsiyalari va boshqa sohalardagi bilimlarning muhim jihatlari va asoslari mavjud", - deydi pedagogika fanlari doktori, O‘zbek-Fin instituti dotsenti Shohida Taylyanova.
Mutaxassisning fikricha, barcha materiallar muhim tarkibiy qismlarni o‘z ichiga oladi: tushunchalar, qonunlar, nazariyalar, marosimlar tavsifi, matn va badiiy asarlar. Millatlararo muloqot madaniyati bo‘yicha mashg‘ulotlarda maktab o‘quvchilari ijtimoiy tarmoqlarda o‘zini tutish qoidalari bilan tanishadilar, feyk xabarlarni haqiqiy yangiliklardan farqlashni o‘rganadilar va media xavfsizligi asoslarini o‘rganadilar. “Markaziy Osiyo xalqlari san’ati” dasturida KattaOltoyning “Ipak cho‘tka – Torko-chachak”, “Kamir botir – Xamirdan yasalgan Botir”, “Gulchechek” va boshqa afsona va ertaklari taqdim etiladi.
“Madaniy-tarixiy va ekologik-geografik yo‘nalishlar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarni kengaytirishni nazarda tutuvchi gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy yo‘nalish kurslari alohida qiziqish uyg‘otadi”, – deydi Xalq ta’limi vazirligi Xorazm viloyati hududiy boshqarmasi boshlig‘i birinchi o‘rinbosari Qahramon Zaripov.
Fakultativlarda o‘quvchilar tadqiqot olib borish va loyihalar yaratish, jamoabo‘lib ishlash, o‘z nuqtayi nazarini aniq va mantiqiy bayon etish, faktlarni o‘y-xayollardan ajratishni o‘rganadilar.
O‘quvchining nazariy va ijodiy faoliyatini amalga oshirish uchun virtual haqiqat, geymifikatsiya va sun’iy intellekt qo‘llaniladi. Bundan tashqari, har bir dasturda o‘qituvchilar maktab o‘quvchilariga qo‘shimcha adabiyot va internet manbalar ro‘yxatini beradi.
Ishlab chiqilgan dasturlar 11-sinflarga mo‘ljallangan. Kursni o‘rgatuvchi o‘qituvchilar nafaqat tayyor dars rejasini, balki mutaxassislardan muhim tavsiyalarni ham oldilar: o‘quvchilarning qobiliyatini, ijodiy va intellektual salohiyatini rivojlantirish uchun maqbul shart-sharoitlarni qanday yaratish, shuningdek, qaysi maydonda tashkil etish bo‘yicha va o‘quvchilar o‘zlarini qulay his qilishlari va yangi bilimlarni olish. Bundan tashqari, hujjatda uy vazifalari, mustaqil ish va nazorat materiallari uchun tayyor topshiriqlar mavjud.
“Taklif etilgan topshiriqlar va mashqlar tizimi tizimli-faoliyat yondashuviga asoslanadi, bunda talaba bilimni tugallangan shaklda emas, balki yangi bilimlarni kashf etishga” qaratilgan mustaqil faoliyat jarayonida qabul qiladi. Bu O‘zbekistondagi ta’lim jarayoni uchun ayniqsa muhim, uning asosiy paradigmasi mustaqil fikrlash, tashkilotchilik qobiliyati va amaliy tajribani o‘zlashtirishdan iborat”, — dedi Zaripov.
O‘qituvchilarga yangi fanlar bilan shug‘ullanishni osonlashtirish maqsadida AltDUda ular uchun uch kunlik onlayn kurslar tashkil etildi.
