https://oz.sputniknews.uz/20220919/vashington-dunyo-tartibini-buzishni-taklif-qilmoqda--28371133.html
Vashington dunyo tartibini buzishni taklif qilmoqda
Vashington dunyo tartibini buzishni taklif qilmoqda
Sputnik O‘zbekiston
G‘arb BMTdan nomaqbul qarorlar qabul qilishda foydalanmoqda, deydi Tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi Mariya Zaxarova. 19.09.2022, Sputnik O‘zbekiston
2022-09-19T21:54+0500
2022-09-19T21:54+0500
2022-09-19T21:54+0500
kolumnistlar
bmt
aqsh
antoniu guterrish
rossiya tiv
sergey lavrov
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e6/04/0e/23970198_0:160:3073:1888_1920x0_80_0_0_d20bd3581a418a55560e9ad4f5c3bbcf.jpg
U Nyu-Yorkda bo‘lib o‘tadigan Bosh Assambleyaning allaqachon mojaro bilan ma’lum bo‘lgan 77-sessiyasi haqida shunday fikr bildirdi. Chunki AQSh rossiyalik diplomatlarga viza berishni kechiktirdi. Bundan tashqari, amerikaliklar tashkilotni tubdan isloh qilishni talab qilishmoqda. Bu qanday oqibatlarga olib keladi - RIA Novosti materialida batafsilSo‘nggi lahzadaRossiyaning Vashingtondagi elchixonasi 17-avgust kuni AQSh Davlat departamentidan delegatsiya, jumladan, tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov uchun vizalar so‘ragan. Bir oy o‘tgan bo‘lsada, hujjatlar tayyor bo‘lmagan. Amerika tomondan qandaydir aniqlashtiruvchi javob ham berilmagan.13 sentabr kuni Bosh Assambleya ochilishi arafasida Rossiyaning BMTdagi doimiy vakolatxonasi yuridik referenturasi rahbari Sergey Leonidchenko Moskva javob choralarini ko‘rib chiqayotganini aytdi.“Qo‘shma Shtatlarning xalqaro huquqiy majburiyatlarni tizimli va ongli ravishda bajarmasligi bilan bog‘liq muammolarni hal qilishning yagona yechimi zudlik bilan bosh kotib (Antoniu Guterrish. – Tahrir) tomonidan Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasining 21-bo‘limida Markaziy institutlar to‘g‘risidagi kelishuv nazarda tutilgan arbitraj tartibini boshlashdir”, - deya ta’kidladi diplomat.Biroq, so‘nggi chorani qo‘llashga zarurat tug‘ilmadi - Rossiya delegatsiyasi so‘nggi lahzalarda vizalarga ega bo‘ldi. Rejalarga ko‘ra, Lavrov 24-sentabr kuni “yuqori darajadagi hafta” doirasida chiqish qiladi.Vetoni “suyultirishmoqchi”Sessiyaning eng asosiy intrigasi AQSh prezidenti Jo Baydan va davlat kotibi Entoni Blinkenning bayonotlari bo‘lib qolmoqda.AQShning BMTdagi muxtor vakili Linda Tomas-Grinfildning aytishicha, Vashington tashkilotni isloh qilmoqchi.“Biz BMT Nizomi bo‘yicha alohida davlatlarning umumiy mas’uliyati va majburiyatlarini, jumladan, Xavfsizlik Kengashi va boshqa institutlarni isloh qilishning juda muhim masalalarini keng muhokama qilish niyatidamiz”, - deydi u.Katta ehtimolga ko‘ra, Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolari tomonidan veto huquqidan foydalanish masalasi muhokama qilinadi.Aprel oyida BA bu masala bo‘yicha rezolyutsiya bo‘yicha ovoz bergan. Beshta doimiy a’zo- Rossiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, AQSh va Fransiya veto e’lon qilish huquqiga ega. Kengash prinsipial qarorlar qabul qiladigan bo‘lsa, ularni faqat bir davlat tomonidan to‘sib qo‘yish imkoniyati Moskvaga do‘stona munosabatda bo‘lmagan, o‘z tartibini ilgari sura olmaydigan davlat noroziligiga sabab bo‘ladi.Bahorda qabul qilingan hujjatga ko‘ra, Bosh Assambleya veto e’lon qilgan doimiy a’zodan tushuntirishlarni talab qilishi mumkin. Hozirga qadar bunday ishlar biror marta o‘tkazilmagan.BA ning qarorlari tavsiyaviy xarakterga ega ekanligi ham vaziyatni murakkablashtiradi. Shu sababli Bayden va Blinkenning ushba masalani ko‘tarishganlari bejiz emas. Shunga qaramay, Vashington rasman tan olgan: Rossiyani ham, va umuman XK ning hech qaysi a’zosini veto huquqidan mahrum qilib bo‘lmaydi.Yevropa axboroti markazi direktori, MGIMO dotsenti Nikolay Toporninning RIA Novostiga aytishicha, ehtimol Amerika tomoni Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolarini ko‘paytirishni taklif qilishi mumkin. “Masalan, Hindiston, Braziliya, Avstraliya yoki Yaponiya kabi ambitsiyali va nufuzli davlatlar bilan. Bu nazariy jihatdan veto huquqini “suyultiradi”. Ya’ni to‘sqinlik uchun bitta ovoz yetarli bo‘lmay qoladi. Muammo shundaki, baribir BMT Nizomini qayta ko‘rib chiqish zarur. Buning uchun esa barcha a’zolarning roziligi kerak bo‘ladi. Konsensusni esa kutishga hojat yo‘q”.Shunga qaramay, ekspertning fikricha, qandaydir o‘zgarishlar biribir kiritilgan va isloh qilish xohishi tushunarli. “Doimiy a’zolar veto huquqini suiste’mol qilmayapti, balki ba’zida raqiblarga qarshi ishlatmoqda. Bunday sharoitda qaror qabul qilish mumkin emas. Bu holatda Xavfsizlik kengashi shunchaki “nutq so‘zlaydigan” tashkilotga aylanadi”, -deydi Topornin.Guterrishning boqibeg‘amligiRossiya delegatsiyasi uchun vizalar bilan mojaro ham islohotlarga ehtiyoj borligini bildirdi. BMT Bosh kotibining sobiq o‘rinbosari Sergey Orjonikidzega ko‘ra, Vashingtonning xatti-harakati majburiyatlarni oshkora buzishdir.AQSh va Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘rtasidagi 1947-yilgi shartnomaga ko‘ra, amerikaliklar delegatsiya rahbarlari va davlatlar vakili bo‘lgan xodimlarning o‘z hududiga to‘siqsiz kirishini ta’minlashi shart. “Vizalar kechiktirilishi - bu propaganda yo‘li, unda hech qanday siyosiy ma’no ham, yuridik asoslar ham yo‘q”, - deydi diplomat. Sergey Leonidchenko bosh kotib talabiga binoan hakamlik sudini chaqirish zarurligi haqida aytganda ham xuddi shuni nazarda tutgan.Qolaversa, vaziyat yana takrorlanmoqda. Rossiyaning istaklariga qaramay, bahorda Guterrish rossiyalik diplomatlar uchun viza kechiktirishlishi borasida arbitraj sudini chaqirmadi. O‘shanda Zaxarova AQShning harakatlari “Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibining o‘zi ham, BMT Kotibiyati ham yaratayotgan betartiblik oldida qo‘shimcha rol o‘ynagan kelishuvning natijasi” deb aytib o‘tgan edi.Shuningdek, Toporninning aytishicha, viza muammolarini hal qilish oson bo‘lmaydi. AQSh sanksiyalar ro‘yxatidagi kishilarni, jumladan Lavrovni ham o‘z hududiga kiritmaslik iddaosi bilan appelyatsiya kiritadi. “Bu masalada Guterrishning o‘zi Baydenga yoki Blinkenga murojaat qilishi kerak. Ehtimol, qo‘shimcha kelishuvlarga ham ehtiyoj paydo bo‘lishi mumkin”, - deydi ekspert.Orjonikidzening ta’kidlashicha, BMT Bosh kotibi arbitrajni yig‘maydi, chunki u AQSh bosimi ostida: “U NATO davlatining vakili, Amerika ittifoqchisi bo‘lgan Portugaliya bosh vaziri bo‘lgan. Albatta, Guterrish mumkin bo‘lgan doirada Vashington pozitsiyasidan kelib chiqadi- hattoki oshkora Amerikani yoqlagan chiqishlarsiz ham”.O‘z navbatida, Davlat Dumasi xalqaro ishlar bo‘yicha qo‘mitasi raisi Leonid Slutskiy BMT shtab-kvartirasining boshqa joyga ko‘chirilishini istisno etmadi. Biroq, Toporninning fikricha, bunday bo‘lishi amri mahol: “Jenevada yirik boshqarma bor. Biroq, birinchidan, qabul qiladigan mamlakat shtab-kvartirani joylashtirishga rozi bo‘lishi kerak. Ikkinchidan, infratuzilma uchun kim to‘lashi tushunarsiz. Axir bu juda katta hudud, ulkan binolar, ko‘p sonli xodimlar, o‘z xususiyatiga ko‘ra, “davlat ichidagi davlat”.Qanday bo‘lmasin, ekspertlar bir ovozdan vaziyatni misli ko‘rilmagan deya baholashmoqda. “Hattoki, sobiq Ittifoq davrida ham bunday muammolar yuzaga kelmagan”, - deydi Ordjonikidze. Shuning uchun hozirdan Bosh Assambleyaning mojaroli 77-sessiyasi odatiy dunyo tartibini qaytadan ko‘rib chiqishning boshlanishi bo‘lishi mumkin.
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2022
Yangiliklar
uz_UZ
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
kolumnistlar, bmt, aqsh, antoniu guterrish, rossiya tiv, sergey lavrov
kolumnistlar, bmt, aqsh, antoniu guterrish, rossiya tiv, sergey lavrov
Vashington dunyo tartibini buzishni taklif qilmoqda
G‘arb BMTdan nomaqbul qarorlar qabul qilishda foydalanmoqda, deydi Tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi Mariya Zaxarova.
U Nyu-Yorkda bo‘lib o‘tadigan Bosh Assambleyaning allaqachon mojaro bilan ma’lum bo‘lgan 77-sessiyasi haqida shunday fikr bildirdi. Chunki AQSh rossiyalik diplomatlarga viza berishni kechiktirdi. Bundan tashqari, amerikaliklar tashkilotni tubdan isloh qilishni talab qilishmoqda. Bu qanday oqibatlarga olib keladi -
RIA Novosti materialida batafsil
Rossiyaning Vashingtondagi elchixonasi 17-avgust kuni AQSh Davlat departamentidan delegatsiya, jumladan, tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov uchun vizalar so‘ragan. Bir oy o‘tgan bo‘lsada, hujjatlar tayyor bo‘lmagan. Amerika tomondan qandaydir aniqlashtiruvchi javob ham berilmagan.
13 sentabr kuni Bosh Assambleya ochilishi arafasida Rossiyaning BMTdagi doimiy vakolatxonasi yuridik referenturasi rahbari Sergey Leonidchenko Moskva javob choralarini ko‘rib chiqayotganini aytdi.
“Qo‘shma Shtatlarning xalqaro huquqiy majburiyatlarni tizimli va ongli ravishda bajarmasligi bilan bog‘liq muammolarni hal qilishning yagona yechimi zudlik bilan bosh kotib (Antoniu Guterrish. – Tahrir) tomonidan Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasining 21-bo‘limida Markaziy institutlar to‘g‘risidagi kelishuv nazarda tutilgan arbitraj tartibini boshlashdir”, - deya ta’kidladi diplomat.
Biroq, so‘nggi chorani qo‘llashga zarurat tug‘ilmadi - Rossiya delegatsiyasi so‘nggi lahzalarda vizalarga ega bo‘ldi. Rejalarga ko‘ra, Lavrov 24-sentabr kuni “yuqori darajadagi hafta” doirasida chiqish qiladi.
Vetoni “suyultirishmoqchi”
Sessiyaning eng asosiy intrigasi AQSh prezidenti Jo Baydan va davlat kotibi Entoni Blinkenning bayonotlari bo‘lib qolmoqda.
AQShning BMTdagi muxtor vakili Linda Tomas-Grinfildning aytishicha, Vashington tashkilotni isloh qilmoqchi.
“Biz BMT Nizomi bo‘yicha alohida davlatlarning umumiy mas’uliyati va majburiyatlarini, jumladan, Xavfsizlik Kengashi va boshqa institutlarni isloh qilishning juda muhim masalalarini keng muhokama qilish niyatidamiz”, - deydi u.
Katta ehtimolga ko‘ra, Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolari tomonidan veto huquqidan foydalanish masalasi muhokama qilinadi.
Aprel oyida BA bu masala bo‘yicha rezolyutsiya bo‘yicha ovoz bergan. Beshta doimiy a’zo- Rossiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, AQSh va Fransiya veto e’lon qilish huquqiga ega. Kengash prinsipial qarorlar qabul qiladigan bo‘lsa, ularni faqat bir davlat tomonidan to‘sib qo‘yish imkoniyati Moskvaga do‘stona munosabatda bo‘lmagan, o‘z tartibini ilgari sura olmaydigan davlat noroziligiga sabab bo‘ladi.
Bahorda qabul qilingan hujjatga ko‘ra, Bosh Assambleya veto e’lon qilgan doimiy a’zodan tushuntirishlarni talab qilishi mumkin. Hozirga qadar bunday ishlar biror marta o‘tkazilmagan.
BA ning qarorlari tavsiyaviy xarakterga ega ekanligi ham vaziyatni murakkablashtiradi. Shu sababli Bayden va Blinkenning ushba masalani ko‘tarishganlari bejiz emas. Shunga qaramay, Vashington rasman tan olgan: Rossiyani ham, va umuman XK ning hech qaysi a’zosini veto huquqidan mahrum qilib bo‘lmaydi.
Yevropa axboroti markazi direktori, MGIMO dotsenti Nikolay Toporninning RIA Novostiga aytishicha, ehtimol Amerika tomoni Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolarini ko‘paytirishni taklif qilishi mumkin. “Masalan, Hindiston, Braziliya, Avstraliya yoki Yaponiya kabi ambitsiyali va nufuzli davlatlar bilan. Bu nazariy jihatdan veto huquqini “suyultiradi”. Ya’ni to‘sqinlik uchun bitta ovoz yetarli bo‘lmay qoladi. Muammo shundaki, baribir BMT Nizomini qayta ko‘rib chiqish zarur. Buning uchun esa barcha a’zolarning roziligi kerak bo‘ladi. Konsensusni esa kutishga hojat yo‘q”.
Shunga qaramay, ekspertning fikricha, qandaydir o‘zgarishlar biribir kiritilgan va isloh qilish xohishi tushunarli. “Doimiy a’zolar veto huquqini suiste’mol qilmayapti, balki ba’zida raqiblarga qarshi ishlatmoqda. Bunday sharoitda qaror qabul qilish mumkin emas. Bu holatda Xavfsizlik kengashi shunchaki “nutq so‘zlaydigan” tashkilotga aylanadi”, -deydi Topornin.
Guterrishning boqibeg‘amligi
Rossiya delegatsiyasi uchun vizalar bilan mojaro ham islohotlarga ehtiyoj borligini bildirdi. BMT Bosh kotibining sobiq o‘rinbosari Sergey Orjonikidzega ko‘ra, Vashingtonning xatti-harakati majburiyatlarni oshkora buzishdir.
AQSh va Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘rtasidagi 1947-yilgi shartnomaga ko‘ra, amerikaliklar delegatsiya rahbarlari va davlatlar vakili bo‘lgan xodimlarning o‘z hududiga to‘siqsiz kirishini ta’minlashi shart. “Vizalar kechiktirilishi - bu propaganda yo‘li, unda hech qanday siyosiy ma’no ham, yuridik asoslar ham yo‘q”, - deydi diplomat. Sergey Leonidchenko bosh kotib talabiga binoan hakamlik sudini chaqirish zarurligi haqida aytganda ham xuddi shuni nazarda tutgan.
Qolaversa, vaziyat yana takrorlanmoqda. Rossiyaning istaklariga qaramay, bahorda Guterrish rossiyalik diplomatlar uchun viza kechiktirishlishi borasida arbitraj sudini chaqirmadi. O‘shanda Zaxarova AQShning harakatlari “Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibining o‘zi ham, BMT Kotibiyati ham yaratayotgan betartiblik oldida qo‘shimcha rol o‘ynagan kelishuvning natijasi” deb aytib o‘tgan edi.
Shuningdek, Toporninning aytishicha, viza muammolarini hal qilish oson bo‘lmaydi. AQSh sanksiyalar ro‘yxatidagi kishilarni, jumladan Lavrovni ham o‘z hududiga kiritmaslik iddaosi bilan appelyatsiya kiritadi. “Bu masalada Guterrishning o‘zi Baydenga yoki Blinkenga murojaat qilishi kerak. Ehtimol, qo‘shimcha kelishuvlarga ham ehtiyoj paydo bo‘lishi mumkin”, - deydi ekspert.
Orjonikidzening ta’kidlashicha, BMT Bosh kotibi arbitrajni yig‘maydi, chunki u AQSh bosimi ostida: “U NATO davlatining vakili, Amerika ittifoqchisi bo‘lgan Portugaliya bosh vaziri bo‘lgan. Albatta, Guterrish mumkin bo‘lgan doirada Vashington pozitsiyasidan kelib chiqadi- hattoki oshkora Amerikani yoqlagan chiqishlarsiz ham”.
O‘z navbatida, Davlat Dumasi xalqaro ishlar bo‘yicha qo‘mitasi raisi Leonid Slutskiy BMT shtab-kvartirasining boshqa joyga ko‘chirilishini istisno etmadi. Biroq, Toporninning fikricha, bunday bo‘lishi amri mahol: “Jenevada yirik boshqarma bor. Biroq, birinchidan, qabul qiladigan mamlakat shtab-kvartirani joylashtirishga rozi bo‘lishi kerak. Ikkinchidan, infratuzilma uchun kim to‘lashi tushunarsiz. Axir bu juda katta hudud, ulkan binolar, ko‘p sonli xodimlar, o‘z xususiyatiga ko‘ra, “davlat ichidagi davlat”.
Qanday bo‘lmasin, ekspertlar bir ovozdan vaziyatni misli ko‘rilmagan deya baholashmoqda. “Hattoki, sobiq Ittifoq davrida ham bunday muammolar yuzaga kelmagan”, - deydi Ordjonikidze. Shuning uchun hozirdan Bosh Assambleyaning mojaroli 77-sessiyasi odatiy dunyo tartibini qaytadan ko‘rib chiqishning boshlanishi bo‘lishi mumkin.
