Hofiz 70 yoshda: Sherali Jo‘rayev bilan intervyu

Obuna bo‘lish
Ayni vaqtda ijtimoiy tarmoqlar tabriklarga to‘lib-toshmoqda. Xalq ardoqli hofiziga uzoq umr tilab, Sherali Jo‘rayevdek shoh asarlar yaratadigan san’atkor yuz yilda bir marotaba dunyoga kelishini ta’kidlamoqda

TOShKENT, 12 apr — Sputnik. O‘zbek san’atining azim chinori, buyuk san’atkor, ovozi koinotda jarang topgan o‘zbek hofizi O‘zbekiston xalq artisti, Alisher Navoiy nomidagi Davlat mukofoti sohibi Sherali Jo‘rayev bugun 70 yoshga to‘ldi.

Hofiz Sherali Jo‘rayev - Sputnik O‘zbekiston
Sherali Jo‘rayev katta konsertga tayyorgarlik ko‘rapti
Bastakor, shoir va aktor sifatida ham dong taratgan o‘zbek o‘g‘loni 1947-yilning 12-aprelida Andijon viloyatining Asaka tumanida tavallud topgan. 1966-1971 yillarda Mannon Uyg‘ur nomidagi Toshkent davlat san’at institutida tahsil olgan.

Yubiley munosabati bilan vodiymedia.uz saytida keltirilgan, jurnalist Karimberdi To‘ramurod uyushtirgan suhbatdan parchani e’tiboringizga havola etamiz.

- Sherali aka, yoshligingizdan bugungacha o‘zgarmas bir qoidaga amal qilasiz: konsertlarni ham, to‘y-hashamlardagi chiqishingizni ham albatta, Ona haqidagi qo‘shiq bilan boshlaysiz. Bugungi suhbatimizni ham onangiz haqidagi savol bilan boshlasak. Onangizdan nimalarni oldingiz? Onangizdan sizga nimalar o‘tdi?

– Dunyoning boshi asli onalar bilan-da. Dunyoda onadan ulug‘ zot yo‘q. Bilasizmi, aslida Allohdan keyin onalar, ayollar yaratuvchilardir. Ne-ne buyuk zotlarni Ona dunyoga keltiradi. Dunyoni titratgan zotlar ham Onaning bag‘rida ulg‘ayadi. Men onamning turmush ma­shaqqatlarida otam bilan yonma-yon turganlarini, otamiz uchun, farzandlar uchun fidoyi bo‘lganlarini ko‘rib katta bo‘lganman.

Sherali Jo‘rayevning vengriyalik muxlisi - Sputnik O‘zbekiston
Vengriyalik professor Sherali Jo‘rayevning qo‘shig‘ini eshitish uchun safarini kechiktirdi

Sho‘ro yuz minglab qo‘yi, moli bo‘lgan bobolarimiz, otamizning bor-yo‘g‘ini olgach, hatto uysiz qolganmiz. Kapalarda, qirma-qir, o‘tovlarda yashaganmiz. Onamiz esa "Oqqan ariq bir kuni oqadi", deya sabr bilan yaxshi kunlar kelishiga ishonardilar. 1956-yilga kelib uyimiz bo‘lgan. Otamiz bilan birin-ketin farzandlarni tuproqqa qo‘yaverib, farzand dog‘ini chekkan ham, Allohdan so‘rab olgan qizlariga Tursunoy deb ism qo‘ygan, keyingi opamiz, Alloh umrini uzun qilsin, Gulsum opamiz, biz o‘g‘illarining kamolini kutgan ham onamiz bo‘ladilar. Uyimizdan mehmon uzilmagan. Hammasining xizmatini tinimsiz onamiz qilganlar. Onamiz ko‘rgan hamma qiyinchiliklarni men ham ko‘rib katta bo‘lganman.

Onamizdan menga u kishi so‘ylab bergan dostonlar, ertaklar, hayotiy hikoyalar, rivoyatlar o‘tgan. U kishi ulug‘ bobokalonlarimiz haqida, qaysi urug‘dan ekanimiz, qaysi azizlarning avlodlari ekanimiz to‘g‘risida aytib bergan tarixlar qon-qo­nimga singgan.
Bekorga Payg‘ambarimiz (s.a.v.) uch marta "Onangga, onangga, onangga, keyin otangga", demaganlar. Shuning uchun doimo qo‘limga soz olsam, eng av­val onam va barcha onalarimizga ehtiromimni izhor qilaman.

– Sherali aka, shu o‘rinda bir qo‘shig‘ingizning yaratilish tarixi haqida aytib berishingizni iltimos qilmoqchiman. «Oqibat» deb nomlangan bu qo‘shig‘ingiz el orasida «Aka-ukalar» nomi bilan mashhur bo‘lib ketdi. Bu qo‘shiqni shunchaki eshitib bo‘lmaydi. Aqlu-hushi joyida odamni bu qo‘shiq titratishi aniq. Bunda aka-ukalar, ayniqsa opa-singillar va qizlarga e’tiborli bo‘lishga, ulardan xabar olib turishga otashin da’vat bor. Shu qo‘shig‘ingizni eshitishi bilan ko‘pchilik onasidan, aka-ukasidan, opa-singlisi yo qizidan xabar olishga otlangani haqida takror-takror eshitmoqdamiz.

– Bu qo‘shiqning yaralish tarixi bunday: ukam Halimjonni ko‘rgim kelib, uni hadeganda topolmay qoldim. Biroz betob deb eshitdim. Sabrim chidamay, kelinoyingizni Andijonga yubordim va u ukamdan xabar olib keldi. Shunda ko‘nglimga «Nega odamlar, aka-ukalar bir-birini qidirmay, yo‘qlamay qo‘ydi?» degan bir savol tushdi. Men-ku, ukamni qidirib topdim, ammo boshqalar topayaptimikan, deb ancha vaqt o‘ylanib yurdim. Sirdaryoning cho‘lidan o‘tib, bir yerga xizmatga ketayotganimda shu savollarga javob bo‘lib, bir satr ko‘nglimga tushdi. O‘zi o‘sha yerda nimagadir bir necha qo‘shiqlarimning so‘zi ko‘nglimga kelgan. Cho‘l, kenglik bo‘l­gani uchunmikan, balki…

Sherali Jo‘rayev klipini tomosha qilayotgan muxlis - Sputnik O‘zbekiston
"2017-yilda Sherali Jo‘rayev bilan bitta sahnada qo‘shiq kuylash niyatim bor" - Jo‘rabek Murodov
"Har bir uchgan jism sor, lochin qushmas", deb boshlanadigan qo‘shig‘im ham o‘sha yerda tug‘ilgan. O‘sha yerda ketayotib, aka-ukalar bir-birini yo‘qlamay qo‘yayotgani, go‘yo mehr-oqibat kamayib ketayotgani to‘g‘risidagi fikrlar miyamda o‘ynadi va ko‘ng­limga bu satrlar keldi: "Muhabbat sirlari pinhon, qaro ikki qaroqlarda". Keyin ikkinchi satr keldi: "Erib suvdek oqar qalbim o‘shal ikki buloqlarda". Keyin "Og‘a-ini, opa-singillar, to‘zib ketma, yiroqlarda" va «Ki qalbim qiynalar doim ko‘rarman deb so‘roqlarda»satrlari keldi. Keyin "Qol ey, hasrat, sen ham bizga yetib bo‘lmas uzoqlarda» va "Oyog‘im qonlari oqib, qotib qolgan tuzoqlarda"satrlari quyildi.

Ana shu satr­larni o‘qib berganimda akam yig‘ladi. "Nega yig‘laysiz?" desam, "Qirg‘izlar qo‘ylarini sug‘orish uchun quduqdan suv chiqarardi. Chig‘iriqni oyog‘idan sim bog‘lab qo‘yilgan tuya aylantirardi. Sim tuyaning oyoqlarini qiyib yuborganidan tuyaning oyoqlaridan qon oqardi, ammo u aylanaverar, vazifasini bajarib, quduqdan suvni tortib beraverardi. Ro‘zg‘or deb yelib-yugurishni o‘sha tuyaga o‘xshatdim", dedi. Opa-singillarimiz, qizlarimiz tur­mushga chiqishadi. Ular vazifam shu ekan deb, yangi tushgan xonadon sohiblarining ko‘nglini topish uchun ne ishlarni buyursalar, yelib-yugurib bajaraveradilar. Mana shu kelinlar oyog‘idagi tuzoq ekan. Yigitlar ham uylangach, bola-chaqasini boqish uchun, ro‘zg‘orni tebratish uchun o‘lib-tirilib tirishar ekan. Mana shu ularning oyoqlaridagi tuzoq ekan.

Ayniqsa, kelinlarga og‘ir ekan. Ular endi yangi xonadon sohiblari, kuyovi, qaynona-qaynotasi ruxsat bersagina birpasginaga ota-onasidan xabar olgani kelishar ekan. Ularning qosh-qovoqlariga qarab, oylab ota-onasidan, aka-ukalaridan xabar olishga borish uchun ruxsat so‘ray olmasdan yurishar ekan. Shuning uchun erkaklar, kuyov bolalar xotinlariga vaqti-vaqti bilan kelinlarga ota-onasinikiga borib kelishiga ruxsat berib turishi kerak ekan. «Qiz bola birovning xasmi» degan so‘zning ma’nosi shu ekanki, qizlarni boqar ekansan, katta qilar ekansan, o‘qitar ekansan, ammo u birovning omonati bo‘­larkan.

Ulg‘aytirib, egasiga topshirar ekansan. Endi u kelin bo‘lib borgan uyida bir umr qo­lar ekan. Senikiga mehmonday kelib ketarkan, xolos. Shuningdek, bu qo‘­shiqda aka-ukalar bir-biridan xabar olib turishi haqi­da aytdim. "Qol ey, hasrat, sen ham bizga yetib bo‘lmas uzoqlarda" deyishimdan maqsad shuki, uzoq vaqt ko‘­rishmay yurgan og‘a-ini, opa-singillar bir-birlarini ko‘rishga borganlarida kech bo‘lib qolishi bor, bevaqt o‘tib qolishlar bor. Shunda bir ko‘­rish armon bo‘lib qoladi bir-birlarini. Bu hasrat. Qo‘shiqda ana shu hasrat uzoqlarda qolsin, hasrat bizga begona bo‘l­sin, aqtida bir-birimizni ziyorat qilib turaylik, deyilmoqchi.

Yangiliklar lentasi
0