Kiyev ittifoqchilari vahimada. Isroil Ukrainaga halokatli zarba berdi
© AFP 2023 / DANIEL MIHAILESCU
Obuna bo‘lish
FT: Global janubdagi davlatlar Falastindagi urush tufayli G‘arbdan yuz o‘girishdi.
TOShKENT, 20 okt — Sputnik. Mixail Katkov, Viktor Jdanov. Isroilning G‘azo sektoridagi harakatlari G‘arbning Global janubni Ukraina tomon tortishga qaratilgan diplomatik sa’y-harakatlariga putur yetkazdi. Bu haqda "Financial Times" xabar bermoqda. Nashr, afsuski, Moskva endi "e’tibordan chetda qolgan" kishi emas deya qayd etdi. Ismi oshkor etilmagan rasmiylar va diplomatlarning gazetaga aytishicha, Yaqin Sharqdagi inqiroz Rossiya uchun "osmondan tuhfa" bo‘lgan. Nima uchun bu sodir bo‘lgani — RIA Novosti materialida.
Diplomatik falokat
Bir yarim yildan ko‘proq vaqt davomida AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya va Yevropa Ittifoqining boshqa rahbarlari xalqaro hamjamiyatga Rossiyaning Ukrainadagi maxsus operatsiyasi avtoritarizm va demokratiya, yomonlik va yaxshilik o‘rtasidagi kurash ekanligini isbotlashga harakat qilishdi.
Avgust oyida G‘arb diplomatlari Saudiya Arabistonida 58 ta davlat vakillarini o‘z pozitsiyalarining to‘g‘riligiga ishontirish va shu bilan birga “Zelenskiy rejasi”ni mojaroni hal qilish uchun asos sifatida qabul qilish uchun to‘pladi.
Ko‘p yutuqlarga erishilmadi, ammo yig‘ilish ishtirokchilari hech bo‘lmaganda dunyo tartibini saqlab qolish zarurligini tan olishdi.
Biroq "Financial Times" ta’kidlaganidek, G‘azo sektorining bombardimon qilinishiga G‘arb davlatlarining munosabati Global Janubga o‘yin qoidalari qayta ko‘rib chiqilishi mumkinligini ko‘rsatdi. Natijada, dunyo Isroil harakatlari tarafdorlari va muxoliflariga bo‘linishni boshladi, Ukraina esa axborot kun tartibi chetida qoldi.
"Biz, albatta, Global Janub uchun kurashda yutqazdik. Uning mamlakatlari bilan Ukrainaga nisbatan qilgan barcha ishlarimiz yo‘qoldi. Qoidalar va dunyo tartibini unuting. Bizni boshqa hech qachon tinglashmaydi. Ukraina haqida aytganlarimiz G‘azoga ham tegishli bo‘lishi kerak. Aks holda biz barcha ishonchni yo‘qotamiz", — deya G7 diplomatlarining biridan iqtibos keltiradi nashr.
Uning so‘zlariga ko‘ra, braziliyaliklar, janubiy afrikaliklar va indoneziyaliklar endi g‘arbliklarning inson huquqlari qadri haqida aytgan gaplariga ishonmaydi.
Britaniya ommaviy axborot vositalari rivojlanayotgan mamlakatlar Falastin xalqining kurashini qo‘llab-quvvatlashini, chunki ular buni o‘z taqdirini o‘zi belgilash va AQSh gegemonligiga qarshilik prizmasi orqali ko‘rishini ta’kidlaydi.
Bundan tashqari, amerikalik diplomatlar "Financial Times" nashriga bu ularni juda xavotirga solayotganini tan oldi, ammo Oq uy Isroil bilan munosabatlarni qayta ko‘rib chiqmoqchi emas.
Kabutarlar qirg‘iylarga qarshi
Shunisi e’tiborga loyiqki, BMT Xavfsizlik Kengashida amerikaliklar ikki marta HAMAS va SAXAL o‘rtasidagi jangovar harakatlarni to‘xtatish bo‘yicha rezolyutsiyalarni bloklagan. Moskva birinchi marta bunday tashabbus bilan chiqdi, uni Xitoy, Gabon, Mozambik va BAA qo‘llab-quvvatladi.
Fransiya, Buyuk Britaniya va Yaponiya Vashington tarafini oldi. Braziliya ikkinchi urinishni amalga oshirdi — AQShdan tashqari hamma ovoz berdi.
Jo Bayden tinchlikka chaqirish o‘rniga Tel-Avivga tashrif buyurdi va u yerda Isroil G‘azo sektoridagi shifoxonani bombalamaganini aytdi. Bundan tashqari, G‘arb davlatlarida Falastinni qo‘llab-quvvatlagan namoyishlar tarqatilmoqda. Namoyishlar AQSh, Fransiya, Italiya va Buyuk Britaniyada bo‘lib o‘tdi.
Ayni vaqtda Fransiyaning “Nissa” klubining jazoirlik futbolchisi Yusuf Atal Falastin xalqini qo‘llab-quvvatlovchi videoni chop etgani uchun uzr so‘rashga majbur bo‘ldi. Gollandiyalik yarim himoyachi Anvar El-Gazi ijtimoiy tarmoqda Falastin ozod bo‘lishi kerakligi haqidagi posti uchun Germaniyaning "Mayns" futbol klubidagi mashg‘ulotlardan chetlashtirildi. Saudiya Arabistonida to‘p surayotgan “oltin to‘p” sohibi Karim Benzema esa Isroilni tanqid qilgani uchun “HAMAS agenti” deb atashdi.
Vladimir Putin esa Suriya, Eron, Misr, Xitoy, Falastin va Isroil rahbarlari bilan mojaroni muhokama qilishga muvaffaq bo‘ldi. Har bir vaziyatda u o‘t ochishni to‘xtatish va tinch aholiga insonparvarlik yordami yetkazilishi tarafdori.
Natijada HAMAS Rossiya prezidenti pozitsiyasini qadrlashini bildirdi.
Buzilmas do‘stlik
“G‘arb va janub mamlakatlari o‘rtasidagi kelishmovchilik haqiqatan ham Falastindagi mojaroning avj olishining oqibatlaridan biridir. Biroq, bundan oldin ham qarama-qarshiliklar kuchayib bordi, bu Ukraina mojarosini tinch yo‘l bilan hal qilish bo‘yicha maslahatlashuvlar o‘tkazilgan Jiddadagi uchrashuvda yaqqol ko‘rindi. Keyin Saudiya Arabistoni G‘arb tomonidan qo‘llab-quvvatlangan Zelenskiy rejasiga muqobil taklif qildi. Buni G20ga ham yuklash mumkin emas edi. Ko‘pgina davlatlar Rossiyasiz muzokara qilishdan bosh tortmoqda. Ajralish yanada yomonlashdi va bu konfiguratsiyaga ega bo‘ldi”, — dedi Milliy tadqiqot universiteti Oliy Iqtisodiyot maktabi dotsenti Andrey Suzdalsev RIA Novosti bilan suhbatda.
Siyosatshunosning qayd etishicha, Baydenning Tel-Avivga tashrifi chog‘ida Pekinda o‘tgan sammit dalolatdir. Janubning rekombinatsiyasi sodir bo‘ldi, endi uni yo‘q qilish juda qiyin bo‘ladi.
“G‘arb qarama-qarshilik va Rossiyani yakkalab qo‘yishga o‘tgandan so‘ng, bu real pozitsiya emasligi tezda ma’lum bo‘ldi. Mamlakatimiz jahon siyosati, iqtisodiyoti va madaniyatida alohida o‘rin tutadi. G‘arb yo‘nalishi Moskvaning faol, maqsadli va tizimli qarshiliklariga duch keldi. Bu Rossiyani G‘arb gegemonligini qabul qilmaydigan va unga qarshilik ko‘rsatishga irodali barcha davlatlar uchun tabiiy tortishish markaziga aylantiradi. So‘nggi voqealarda BRIKSning kengayishi sezilarli bo‘ldi”, — deydi Rossiya TIV Moskva davlat xalqaro munosabatlar instituti katta o‘qituvchisi Aleksey Zudin.
Falastin-Isroil urushi, ayniqsa, G‘arb va Janub o‘rtasidagi munosabatlarning yomonlashuviga sabab bo‘ldi.
“Ar-Riyodda Blinken Saudiya shahzodasi bilan uchrashuvni tun bo‘yi kutishga majbur bo‘ldi. Boshqa davlatlar ham AQSh davlat kotibi, ham prezident Bayden bilan uchrashishdan bosh tortdi. Minglab odamlar hatto arab dunyosidan tashqarida ham Isroilga qarshi norozilik bildirishmoqda”, deb eslatdi mutaxassis.
G‘azo sektoridagi kuch siyosati AQSh va Isroilning yakkalanishiga olib keldi, deya ta’kidlaydi ekspertlar. Vashingtonning jahon miqyosidagi harakatlariga nisbatan haqiqiy munosabat tobora yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Doimiy ravishda suveren yo‘lni bosib o‘tayotgan Rossiya Global Janub uchun muqobil bo‘lib bormoqda.
