https://oz.sputniknews.uz/20240117/aqsh-isroilni-himoya-qila-olmaydi-42067129.html
AQSh Isroilni himoya qila olmaydi
AQSh Isroilni himoya qila olmaydi
Sputnik O‘zbekiston
"Hech kim bizni to‘xtata olmaydi — na Gaaga, na yovuzlik o‘qi, boshqa hech kim", dedi Benyamin Netanyaxu hafta oxirida.
2024-01-17T20:04+0500
2024-01-17T20:04+0500
2024-01-17T20:04+0500
kolumnistlar
aqsh
isroil
bmt
falastin
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e8/01/11/42075221_0:161:3071:1888_1920x0_80_0_0_29272b50159acf775d025a6855ac18fd.jpg
Isroil bosh vaziri "HAMAS bilan urushni oxirigacha, to‘liq g‘alabaga qadar" davom ettirish haqida gapirdi, "biz janubda ham, shimolda ham xavfsizlikni tiklaymiz", dedi, ammo jahon hamjamiyatining mutlaq ko‘pchiligi, aslida Netanyaxu G‘azodagi falastinliklarning genotsidini to‘xtmoqchi emasligiga ishonchi komil.BMT G‘azodagi qirg‘inni to‘xtata oladimi? G‘alati savol. Albatta, bu mumkin emas — oxir-oqibat, Isroilda Amerikaning "tomi" bor va Vashington BMT Xavfsizlik Kengashida yahudiy davlatiga qarshi har qanday rezolyutsiyani bloklaydi, shuning uchun Isroil xalqaro koalitsiyaning harbiy kuchlari tomonidan tinchlikni ta’minlash haqida gapirmasa ham, hech qanday xalqaro sanksiyalar bilan tahdid qilinmaydi.Biroq, bularning barchasi bilan, hozirda BMTning asosiy institutlaridan birining qarori Isroil va Falastinning kelajakdagi taqdiri uchun juda muhim bo‘lishi mumkin.Xalqaro sud shu haftaning o‘zidayoq Isroilning G‘azodagi harakatlarini genotsid deb tan olish da’vosi bo‘yicha o‘zining birinchi, dastlabki qarorini qabul qilishi mumkin, bu esa Tel-Avivdan “genotsidning oldini olish uchun vaqtinchalik choralar ko‘rishi”, ya’ni harbiy operatsiyani to‘xtatishni talab qilishi mumkin.Da’vo ko‘p o‘n yillar davomida aparteid uchun jahon hamjamiyati tomonidan qoralangan Janubiy Afrika hukumati tomonidan berilgani ramziy ma’noga ega.Bundan tashqari, SSSR va G‘arbning aksariyat qismi asta-sekin qora tanlilarning oq zulmi rejimini qoralashda birlashdilar, garchi Buyuk Britaniya va AQSh oq rangli Janubiy Afrikani boshqalarga qaraganda uzoqroq himoya qilishgan. Endi vaziyat asosan takrorlanmoqda — Isroilni AQSh va G‘arbning bir qismi himoya qilmoqda, ammo ular uzoq vaqt davomida dunyo ko‘pchilikning fikrini e’tiborsiz qoldira olmaydi.Xalqaro sud birinchi navbatda Isroilning harbiy harakatlarni to‘xtatishi zarurligi to‘g‘risida qaror chiqarishi va keyin (oylar yoki hatto yillar o‘tib) Isroilni falastinliklarni genotsid qilishda aybdor deb topishi ehtimoli juda yuqori, chunki dunyo o‘zining yaqin tarixida hech qachon genotsidning bunday yaqqol namoyon bo‘lishiga duch kelmagan.Va gap shundaki, internet asrida tinch aholini ataylab ko‘chirish va yo‘q qilish dalillarini yashirish mumkin emas: Isroil rahbariyati o‘zining "operatsiya" maqsadlari haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri gapirishdan hali uyalmayapti. Ya’ni, Xalqaro sud sudalari faqat tomonlarni tinglashlari va qora rangni qora deb tan olgan holda yagona mumkin bo‘lgan qarorni qabul qilishlari kerak.Ularning amalda muqobili yo‘q – agar Isroil oqlansa, BMTning obro‘siga halokatli zarba beriladi va deyarli butun Global Janub nafaqat Isroilga, balki anglo-sakslar tomonidan qurilgan global institutlarga ham qonuniylikni rad etadi (BMT va uning sudi - ulardan biri).Shuning uchun sudga hozirda AQSh fuqarosi boshchilik qilsa-da, anglo-sakslar bu ishni yashira olmaydi - ular haqiqatni tan olishlari kerak. Albatta, masala suddan uzoqqa bormaydi: harbiy harakatlarni to‘xtatish to‘g‘risidagi qaror shunchaki sud chaqirig‘i emas, balki jahon hamjamiyatining qonuniy talabiga aylanishi uchun BMT Xavfsizlik Kengashining Xalqaro sud qarorini tasdiqlovchi rezolyutsiyasi zarur.AQSh esa, shubhasiz, bunga to‘sqinlik qiladi. Buning uchun ular allaqachon tez pasayib borayotgan obro‘si bilan to‘lashlari kerak bo‘lsa-da, Vashingtonga Isroilning genotsidning homiysi va sherigi sifatidagi munosabat deyarli universal bo‘lib bormoqda.Shunday qilib, Xalqaro sudning har qanday qarori AQSh uchun yaxshi natija bermaydi: Isroilni sud qilishdan bosh tortish xalqaro institutlarga bo‘lgan ishonchni yo‘q qiladi va Xavfsizlik Kengashi rezolyutsiyasiga veto qo‘yish qotillarni homiylik qilishda ayblanishiga olib keladi.Shuning uchun shtatlar Janubiy Afrikaning da’vosi haqiqatidan juda norozi — ammo ular hech narsani o‘zgartira olmaydi. Germaniyaning esa bu jarayonda Isroil tomonini olish niyati (Janubiy Afrikaning da’vosini Lotin Amerikasidan tortib musulmonlargacha bo‘lgan turli mamlakatlar qo‘llab-quvvatlaganiga qaramay) allaqachon Janubiy Afrikaning qo‘shnisi Namibiya tomonidan tanbehga sabab bo‘ldi: u yerda ular nemislarga Germaniya 20-asrning birinchi genotsidini amalga oshirganligini, unda 1904-1908 yillarda minglab namibiyaliklar g‘ayriinsoniy va shafqatsizlarcha halok bo‘lgan (Gerero va Nama qabilalari 50-80 foizga yo‘q qilindi), va hali ham uni to‘liq qutqara olmaganini eslatishdi: “bugun Isroilni qo‘llab-quvvatlayotgan Germaniya o‘zining dahshatli o‘tmishidan saboq ololmadi”.Xalqaro sud tarixida u ayrim davlatlar harakatlarida genotsid alomatlarini aniqlagan holatlar allaqachon —oxirgi marta bir necha yil oldin rohinja musulmonlari genotsidida ayblangan Manma misolida bo‘lgan. Ammo rohinjalar (Bangladesh bilan chegarada istiqomat qiluvchi musulmonlar, ularning aksariyati yangi kelganlar) haqidagi hikoya G‘azodagi vaziyatga yaqin emas edi. Manmada rasmiylar o‘z mintaqalaridan birida etnik mojaroga aralashib, tartibni tikladi, nafaqat rohinjalarga, balki barcha tomonlarga ham kuch ishlatdi. G‘azoga kelsak, gap bosqinchi davlatning (Isroilning rasmiy ta’rifi, shu jumladan BMT hujjatlarida) aholiga va unga tegishli bo‘lmagan hududga nisbatan-odamlarni ushbu hududdan chiqarib yuborish uchun qilgan harakatlari haqida ketmoqda.Bundan tashqari, ko‘chirish eng shafqatsiz tarzda amalga oshiriladi - ommaviy portlashlar, insonparvarlik yordamini yetkazib berishdan bosh tortish, infratuzilma va uylarni vayron qilish: g‘azoliklarning 85 foizi qochqinga aylandi, garchi ularning katta qismi allaqachon qochqinlar yoki qochqinlarning bir necha avlodlarining avlodlari. Negaki, 1948-yildan beri, keyin esa 1967-yildan beri Isroil falastinliklarga tegishli bo‘lgan va Falastinni yaratish niyatida bo‘lgan yerlarning katta qismini egallab oldi. Endi esa ularning o‘z sa’y-harakati bilan anchadan beri konslagerga aylangan so‘nggi boshpanasini ham buzib tashlamoqda.AQSh homiyligi, arab dunyosining bo‘linishi va harbiy qudrati Isroilni amalda jazosiz qoldiradi - va ma’lum bo‘lishicha, faqat yahudiy davlatining o‘zi genotsidni to‘xtata oladi. Ammo u juda uzoqqa boradi — hozir ham emas, balki ko‘p o‘n yilliklar davomida zulm qilish va tub aholini Falastindan ko‘chirish siyosati.Nafaqat jinoyat, balki yarim milliardlik arab dunyosi qurshovida bo‘lgan davlat uchun bunday siyosatning boshi berk ko‘chaga kirib qolgani ham anchadan buyon ayon bo‘ldi: o‘z yurtidan quvg‘in qilingan va amalda qo‘riqxonalarda yashayotgan xalqni bostirish rejimida abadiy yashash mumkin emas.Axir, ertami-kechmi kuchlar muvozanati va geosiyosiy shamollarning ko‘tarilishi Isroil foydasiga o‘zgarmaydi - va qasos uni bosib oladi. Ammo hozircha Isroil jamiyatida o‘zgarish imkoniyati bor — va o‘zini falastinliklarni teng huquqli va o‘z yerlarida o‘z davlatiga ega bo‘lish huquqiga ega deb tan olishga majbur qiladi. Uni falastinliklarga bo‘lgan muhabbati uchun emas, balki o‘z kelajagi uchun qayg‘urgani uchun majburlash.BMT sudi tomonidan Isroilning genotsidda aybdor deb tan olinishi nafaqat xalqaro hamjamiyatning yahudiy davlati harakatlariga munosabatining ifodasi, balki uning milliy falokat yo‘lida to‘xtab qolishi uchun imkoniyat ham bo‘ladi.
falastin
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2024
Potr Akopov
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
Potr Akopov
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
Yangiliklar
uz_UZ
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Potr Akopov
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
benyamin netanyaxu isroil g‘azo aqsh urush hamas
benyamin netanyaxu isroil g‘azo aqsh urush hamas
AQSh Isroilni himoya qila olmaydi
"Hech kim bizni to‘xtata olmaydi — na Gaaga, na yovuzlik o‘qi, hech kim", dedi Benyamin Netanyaxu hafta oxirida.
Isroil bosh vaziri "HAMAS bilan urushni oxirigacha, to‘liq g‘alabaga qadar" davom ettirish haqida gapirdi, "biz janubda ham, shimolda ham xavfsizlikni tiklaymiz", dedi, ammo jahon hamjamiyatining mutlaq ko‘pchiligi, aslida Netanyaxu G‘azodagi falastinliklarning genotsidini to‘xtmoqchi emasligiga ishonchi komil.
BMT G‘azodagi qirg‘inni to‘xtata oladimi? G‘alati savol. Albatta, bu mumkin emas — oxir-oqibat, Isroilda Amerikaning "tomi" bor va Vashington BMT Xavfsizlik Kengashida yahudiy davlatiga qarshi har qanday rezolyutsiyani bloklaydi, shuning uchun Isroil xalqaro koalitsiyaning harbiy kuchlari tomonidan tinchlikni ta’minlash haqida gapirmasa ham, hech qanday xalqaro sanksiyalar bilan tahdid qilinmaydi.
Biroq, bularning barchasi bilan, hozirda BMTning asosiy institutlaridan birining qarori Isroil va Falastinning kelajakdagi taqdiri uchun juda muhim bo‘lishi mumkin.
Xalqaro sud shu haftaning o‘zidayoq Isroilning G‘azodagi harakatlarini genotsid deb tan olish da’vosi bo‘yicha o‘zining birinchi, dastlabki qarorini qabul qilishi mumkin, bu esa Tel-Avivdan “genotsidning oldini olish uchun vaqtinchalik choralar ko‘rishi”, ya’ni harbiy operatsiyani to‘xtatishni talab qilishi mumkin.Da’vo ko‘p o‘n yillar davomida aparteid uchun jahon hamjamiyati tomonidan qoralangan Janubiy Afrika hukumati tomonidan berilgani ramziy ma’noga ega.
Bundan tashqari, SSSR va G‘arbning aksariyat qismi asta-sekin qora tanlilarning oq zulmi rejimini qoralashda birlashdilar, garchi Buyuk Britaniya va AQSh oq rangli Janubiy Afrikani boshqalarga qaraganda uzoqroq himoya qilishgan. Endi vaziyat asosan takrorlanmoqda — Isroilni AQSh va G‘arbning bir qismi himoya qilmoqda, ammo ular uzoq vaqt davomida dunyo ko‘pchilikning fikrini e’tiborsiz qoldira olmaydi.
Xalqaro sud birinchi navbatda Isroilning harbiy harakatlarni to‘xtatishi zarurligi to‘g‘risida qaror chiqarishi va keyin (oylar yoki hatto yillar o‘tib) Isroilni falastinliklarni genotsid qilishda aybdor deb topishi ehtimoli juda yuqori, chunki dunyo o‘zining yaqin tarixida hech qachon genotsidning bunday yaqqol namoyon bo‘lishiga duch kelmagan.
Va gap shundaki, internet asrida tinch aholini ataylab ko‘chirish va yo‘q qilish dalillarini yashirish mumkin emas: Isroil rahbariyati o‘zining "operatsiya" maqsadlari haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri gapirishdan hali uyalmayapti. Ya’ni, Xalqaro sud sudalari faqat tomonlarni tinglashlari va qora rangni qora deb tan olgan holda yagona mumkin bo‘lgan qarorni qabul qilishlari kerak.
Ularning amalda muqobili yo‘q – agar Isroil oqlansa, BMTning obro‘siga halokatli zarba beriladi va deyarli butun Global Janub nafaqat Isroilga, balki anglo-sakslar tomonidan qurilgan global institutlarga ham qonuniylikni rad etadi (BMT va uning sudi - ulardan biri).
Shuning uchun sudga hozirda AQSh fuqarosi boshchilik qilsa-da, anglo-sakslar bu ishni yashira olmaydi - ular haqiqatni tan olishlari kerak. Albatta, masala suddan uzoqqa bormaydi: harbiy harakatlarni to‘xtatish to‘g‘risidagi qaror shunchaki sud chaqirig‘i emas, balki jahon hamjamiyatining qonuniy talabiga aylanishi uchun BMT Xavfsizlik Kengashining Xalqaro sud qarorini tasdiqlovchi rezolyutsiyasi zarur.
AQSh esa, shubhasiz, bunga to‘sqinlik qiladi. Buning uchun ular allaqachon tez pasayib borayotgan obro‘si bilan to‘lashlari kerak bo‘lsa-da, Vashingtonga Isroilning genotsidning homiysi va sherigi sifatidagi munosabat deyarli universal bo‘lib bormoqda.
Shunday qilib, Xalqaro sudning har qanday qarori AQSh uchun yaxshi natija bermaydi: Isroilni sud qilishdan bosh tortish xalqaro institutlarga bo‘lgan ishonchni yo‘q qiladi va Xavfsizlik Kengashi rezolyutsiyasiga veto qo‘yish qotillarni homiylik qilishda ayblanishiga olib keladi.
Shuning uchun shtatlar Janubiy Afrikaning da’vosi haqiqatidan juda norozi — ammo ular hech narsani o‘zgartira olmaydi.
Germaniyaning esa bu jarayonda Isroil tomonini olish niyati (Janubiy Afrikaning da’vosini Lotin Amerikasidan tortib musulmonlargacha bo‘lgan turli mamlakatlar qo‘llab-quvvatlaganiga qaramay) allaqachon Janubiy Afrikaning qo‘shnisi Namibiya tomonidan tanbehga sabab bo‘ldi: u yerda ular nemislarga Germaniya 20-asrning birinchi genotsidini amalga oshirganligini, unda 1904-1908 yillarda minglab namibiyaliklar g‘ayriinsoniy va shafqatsizlarcha halok bo‘lgan (Gerero va Nama qabilalari 50-80 foizga yo‘q qilindi), va hali ham uni to‘liq qutqara olmaganini eslatishdi: “bugun Isroilni qo‘llab-quvvatlayotgan Germaniya o‘zining dahshatli o‘tmishidan saboq ololmadi”.
Xalqaro sud tarixida u ayrim davlatlar harakatlarida genotsid alomatlarini aniqlagan holatlar allaqachon —oxirgi marta bir necha yil oldin rohinja musulmonlari genotsidida ayblangan Manma misolida bo‘lgan. Ammo rohinjalar (Bangladesh bilan chegarada istiqomat qiluvchi musulmonlar, ularning aksariyati yangi kelganlar) haqidagi hikoya G‘azodagi vaziyatga yaqin emas edi. Manmada rasmiylar o‘z mintaqalaridan birida etnik mojaroga aralashib, tartibni tikladi, nafaqat rohinjalarga, balki barcha tomonlarga ham kuch ishlatdi. G‘azoga kelsak, gap bosqinchi davlatning (Isroilning rasmiy ta’rifi, shu jumladan BMT hujjatlarida) aholiga va unga tegishli bo‘lmagan hududga nisbatan-odamlarni ushbu hududdan chiqarib yuborish uchun qilgan harakatlari haqida ketmoqda.
Bundan tashqari, ko‘chirish eng shafqatsiz tarzda amalga oshiriladi - ommaviy portlashlar, insonparvarlik yordamini yetkazib berishdan bosh tortish, infratuzilma va uylarni vayron qilish: g‘azoliklarning 85 foizi qochqinga aylandi, garchi ularning katta qismi allaqachon qochqinlar yoki qochqinlarning bir necha avlodlarining avlodlari. Negaki, 1948-yildan beri, keyin esa 1967-yildan beri Isroil falastinliklarga tegishli bo‘lgan va Falastinni yaratish niyatida bo‘lgan yerlarning katta qismini egallab oldi. Endi esa ularning o‘z sa’y-harakati bilan anchadan beri konslagerga aylangan so‘nggi boshpanasini ham buzib tashlamoqda.
AQSh homiyligi, arab dunyosining bo‘linishi va harbiy qudrati Isroilni amalda jazosiz qoldiradi - va ma’lum bo‘lishicha, faqat yahudiy davlatining o‘zi genotsidni to‘xtata oladi. Ammo u juda uzoqqa boradi — hozir ham emas, balki ko‘p o‘n yilliklar davomida zulm qilish va tub aholini Falastindan ko‘chirish siyosati.
Nafaqat jinoyat, balki yarim milliardlik arab dunyosi qurshovida bo‘lgan davlat uchun bunday siyosatning boshi berk ko‘chaga kirib qolgani ham anchadan buyon ayon bo‘ldi: o‘z yurtidan quvg‘in qilingan va amalda qo‘riqxonalarda yashayotgan xalqni bostirish rejimida abadiy yashash mumkin emas.
Axir, ertami-kechmi kuchlar muvozanati va geosiyosiy shamollarning ko‘tarilishi Isroil foydasiga o‘zgarmaydi - va qasos uni bosib oladi. Ammo hozircha Isroil jamiyatida o‘zgarish imkoniyati bor — va o‘zini falastinliklarni teng huquqli va o‘z yerlarida o‘z davlatiga ega bo‘lish huquqiga ega deb tan olishga majbur qiladi. Uni falastinliklarga bo‘lgan muhabbati uchun emas, balki o‘z kelajagi uchun qayg‘urgani uchun majburlash.
BMT sudi tomonidan Isroilning genotsidda aybdor deb tan olinishi nafaqat xalqaro hamjamiyatning yahudiy davlati harakatlariga munosabatining ifodasi, balki uning milliy falokat yo‘lida to‘xtab qolishi uchun imkoniyat ham bo‘ladi.
